Certyfikacja łączników do drewnianych konstrukcji dachowych

Elementy metalowe, odpowiedzialne za łączenie drewnianych konstrukcji dachowych, są istotne dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania obiektu budowlanego. Spektrum zastosowania metalowych elementów łączących jest bardzo obszerne. Obejmuje ono bowiem wieszaki belek, kątowniki montażowe, kątowniki z przetłoczeniem, a także elementy płaskie, takie jak płytki perforowane, taśmy montażowe czy też płytki kolczaste.

Przy połączeniach w konstrukcjach dachu są również używane trzpieniowe elementy łączące, czyli gwoździe i wkręty w praktyce nazywane łącznikami do drewna czy też złączami konstrukcyjnymi. To co łączy te wyroby to obowiązek odpowiedniej certyfikacji, która pozwala na wprowadzenie produktu do sprzedaży. Konieczność przeprowadzenia certyfikacji wynika z przepisów ustawy o obrocie materiami budowlanymi. O pozytywnym przejściu przez element odpowiednich badań świadczy znak CE lub B umieszczony na produkcie. Zgodnie z artykułem 10 ust. 2 prawa budowlanego materiały budowlane dopuszczone do obrotu i powszechnego stosowania powinny być właściwie oznaczone. O obowiązku znakowania materiałów budowlanych mówi również Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 31 lipca 1998 r. Tym sposobem każdy wyrób budowlany, znajdujący się na rynku, musi mieć certyfikat zgodności z Polską Normą lub Aprobatą Techniczną, deklarację zgodności producenta z Polską Normą (lub Aprobatą Techniczną) lub certyfikat na znak bezpieczeństwa (jeśli wyrób znajduje się na liście wyrobów, które podlegają obowiązkowi takiej certyfikacji).

Z powodu barier technicznych, jakie powstawały w wyniku narodowego zróżnicowania prawa technicznego, w krajach UE w 1985 r. zostały sformułowane i ogłoszone tzw. zasady „nowego podejścia”, które w 1989 r. zostało uzupełnione tzw. „globalnym podejściem”. Zasady nowego podejścia zawierają wiążące dla krajów członkowskich wymagania techniczne, które w zharmonizowanych przepisach prawnych zostały ograniczone do wymagań zasadniczych (dyrektyw). Dyrektywy określają wyłącznie ogólne wymagania dotyczące bezpieczeństwa, zdrowia i ochrony środowiska. Wyrób, który spełnia wymagania dyrektyw może być wprowadzony na rynek dowolnego państwa Unii Europejskiej. Dla danego wyrobu potwierdzeniem zgodności z zasadniczymi dyrektywami, jest oznakowanie CE, które jest obowiązkiem ustawowym. Forma graficzna tego oznakowania jest ściśle określona. Ważną konsekwencją przyjęcia europejskiego systemu nowego podejścia jest całkowita rezygnacja państwa z ingerencji w etap projektowania, produkcji wyrobów i przeprowadzania kontroli ich przed umieszczeniem na rynku zarówno krajowym jak i unijnym. Całkowitą odpowiedzialność przejmuje producent wyrobu, który przed wprowadzeniem wyrobu na rynek musi stwierdzić czy wyrób spełnia wymagania odpowiednich dyrektyw, czyli musi przeprowadzić ocenę zgodności aby następnie umieścić oznakowanie CE na wyrobie. Jeżeli jednak w procedurze oceny zgodności uczestniczyła jednostka notyfikowana, to na wyrobie obok oznakowanie CE musi znaleźć się jej numer identyfikacyjny, który wraz z innymi danymi jest publikowany w oficjalnym dzienniku Wspólnot Europejskich. Po wstąpieniu Polski do UE wyroby przemysłowe mogą podlegać swobodnemu przepływowi na wspólnym rynku europejskim, jeżeli będą miały unijny znak CE. Bez oznakowania CE wyroby polskich producentów nie będą mogły być sprzedawane na unijnych rynkach, ale również na rynku krajowym.

Jarek Furczyk, ITW Paslode Sales, Manager Poland

Jak zatem przebiega proces certyfikacji w przypadku łączników drewnianych konstrukcji dachowych? Jeżeli produkt przejdzie badania w zakresie certyfikacji europejskiej producent otrzyma znak Europejską Aprobatę Techniczną. Wtedy wyrób może być oznaczony znakiem CE. W przypadku wyrobów sprzedawanych na rynku krajowym producent otrzymuje Aprobatę Techniczną AT, a co za tym idzie, prawo znakowania wyrobów znakiem B. Badania w tym zakresie są przeprowadzane przez akredytowane instytuty badawcze. W Polsce podmiotem takim jest Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie. Należy podkreślić, że certyfikat zarówno europejski jak i krajowy wydaje się po pozytywnym przejściu badań, które są opisane ETAG 15 (Wytyczne do Europejskich Aprobat Technicznych, European Technical Approval Guidelines) dla łączników przestrzennych i w normie PN-EN 14545 dla łączników płaskich. To właśnie w tym dokumencie przedstawiono metody badań oraz metody obliczenia wartości, charakterystyczne dla konkretnych typów złącz. Zamieszczone wartości są niezbędne dla obliczenia konstrukcji, a także wielkości i typów zastosowanych łączników oraz ilości gwoździ i sposobu ich rozmieszczenia.

Andrzej Brysacz, Technical Consultant, SIMPSON STRONGTIE Sp. z o.o.
Najważniejszą cechą łączników do konstrukcji drewnianych jest ich bezpośredni wpływ na spełnienie podstawowych wymagań przez realizowany obiekt budowlany, tj. między innymi:
– bezpieczeństwo konstrukcji,
– bezpieczeństwo pożarowe,
– bezpieczeństwo użytkowania.
A zatem łączniki przede wszystkim muszą gwarantować odpowiednią jakość, zarówno w budownictwie jednorodzinnym jak i przy realizacji wielkopowierzchniowych obiektów użyteczności publicznej, jak: hale sportowe, pływalnie, kościoły, ujeżdżalnie koni, centra handlowe. Oznaczenie CE jest potwierdzeniem, że łączniki nadają się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych i że dokonano oceny ich zgodności z normą europejską, europejską aprobatą techniczną bądź krajową specyfikacją techniczną danego państwa Unii Europejskiej uznaną przez Komisję Europejską za zgodne z wymaganiami podstawowymi. Precyzyjne uregulowanie dotyczące oznakowania znakiem CE zawiera rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 11 sierpnia 2004 r. w sprawie systemów oceny zgodności, wymagań, jakie powinny spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące w ocenie zgodności oraz sposobu oznaczania wyrobów budowlanych oznakowaniem CE (Dz.U.z 2004 r., Nr 195, poz. 2001). Dlatego też tylko łączniki do konstrukcji drewnianych oznakowane oznaczeniem CE lub krajowym znakiem „B” uznawane są za produkty wprowadzone do obrotu zgodnie z przepisami i mogą być zastosowane przy realizacji obiektów budowlanych. Możliwość stosowania oznaczenia CE dla producentów posiadających europejskie aprobaty techniczne jest zatem przepustką do wszystkich rynków Unii Europejskiej. A jakie konsekwencje wynikają ze stosowania złącz do konstrukcji drewnianych niecertyfikowanych? Jest tego cała litania. Oto mała próbka:
– wstrzymanie wprowadzenia produktów do obrotu,
– wycofanie wyrobu z rynku,
– wpisanie produktu do Krajowego Wykazu Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych (GINB),
– grzywna w wysokości adekwatnej do przewinienia producenta wyrobu budowlanego,
– i to, co może być najgorsze – katastrofa budowlana, z czym często wiąże się utrata zdrowia lub ludzkiego życia, … prokurator, …. sąd i … .

W przypadku wielkogabarytowych obiektów budowlanych jest konieczne obliczenie całości konstrukcji celem zapewnienia odpowiedniej nośności i bezpieczeństwa użytkowników. W procesie wystawienia certyfikatu CE lub znaku B kluczową rolę odgrywa również Zakładowa Kontrola Produkcji (ZKP). Jest to stała, wewnętrzna kontrola produkcji, prowadzona przez producenta, której wszystkie elementy, wymagania i postanowienia, przyjęte przez wytwórcę, powinny być dokumentowane w sposób systematyczny, poprzez zapisywanie zasad i procedur postępowania. Istotne jest przy tym aby system dokumentowania kontroli gwarantował jednolitą interpretację zapewnienia jakości. Zakładowa Kontrola Produkcji obejmuje przede wszystkim wymagania odnośnie dokumentacji i zapisów, personelu, zakupów i przygotowania produkcji oraz maszyn i urządzeń produkcyjnych. Zakładowa Kontrola Produkcji uwzględnia również nadzór nad produkcją, identyfikację i identyfikowalność wyrobu, nadzór nad wyposażeniem do kontroli i badań, znakowanie wyrobu oraz pakowanie i reklamacje.

Nabywając wyroby oznaczone znakiem CE nabywca zyskuje przede wszystkim informację, że wyrób jest legalny i wprowadzony do obrotu zgodnie z obowiązującym prawem w Polsce i Unii Europejskiej. Inwestor może otrzymać dla takiego wyrobu kopię deklaracji zgodności jako pisemnej deklaracji producenta o zgodności tego wyrobu z obowiązującymi przepisami. Dla nabywcy jest również ważna wiarygodna informacja, która dotyczy nośności charakterystycznej dla tego wyrobu. Wartość ta jest niezbędna do obliczeń konstrukcyjnych. Nie mniej istotne pozostają informacje dotyczące rodzaju i wytrzymałości materiału, z którego wyrób został wykonany. Informacje w tym zakresie są zawarte zazwyczaj w informatorach technicznych producenta. Na samym wyrobie i jego opakowaniu jest zazwyczaj za mało miejsca aby umieścić wszystkie wymagane dane. Nie mniej ważna dla inwestora pozostaje pewność co do powtarzalności wyrobów i ciągłym utrzymaniu wartości, które zostały wyznaczone z badań. To zadanie spełnia i nadzoruje Zakładowa Kontrola Produkcji. Niejednokrotnie zdarza się, że wyroby odpowiednio oznaczone są trochę droższe niż ich niecertyfikowane kopie. Tylko czy budując dom lub dach nie warto zapłacić kilka groszy więcej na sztuce? A w zamian „kupić sobie spokój”. Wartość łączników na typowy dach to kwota rzędu 1- 2 tysięcy złotych. Przy takiej wartości różnica kilkudziesięciu złotych nie jest zauważalna.
Marek Dobrowolski, Domax Sp. z o.o

Oszczędzanie na materiałach budowlanych, w tym elementach łączenia drewnianych konstrukcji dachowych, nie jest opłacalne. Stąd też odpowiednie wymagania powinny być sprecyzowane już w projekcie obiektu budowlanego. Już na tym etapie jest istotne zaproponowanie odpowiednich materiałów. Ważna jest przy tym rola inspektora nadzoru, który powinien dopilnować zastosowania odpowiednich materiałów a w razie potrzeby wymagać przedstawienia odpowiedniej dokumentacji.

Klienci przy wyborze nie zawsze kierują się odpowiednio udokumentowaną jakością produktu. Niejednokrotnie decydującym kryterium jest cena, pomimo i tak zdecydowanej zmiany nastawienia kupujących. Należy pamiętać o możliwości zażądania przez nadzór budowlany deklaracji zgodności wyrobu. W przypadku braku takich dokumentów, gromadzonych przez kierownika budowy, może być konieczne wymontowanie elementów i zastąpienia ich modelami spełniającymi odpowiednie wymagania. Warto również wspomnieć o odpowiedzialności za użycie niecertyfikowanych łączników. Otóż, jeżeli w konstrukcji dachu przewidziano łączniki certyfikowane i doszło do katastrofy budowlanej odpowiedzialność w takim przypadku ponosi producent elementów łączących lub projektant. Jednak jeśli zastosowano łączniki niecertyfikowane odpowiedzialność spoczywa na wykonawcy więźby dachowej.

Damian Żabicki
Literatura:
Materiały informacyjne firmy Domax Sp. z o.o.