Dobór łączników do montażu na dachach płaskich – najnowsze wytyczne Stowarzyszenia DAFA

Stowarzyszenie Wykonawców Dachów i Fasad DAFA, realizując jeden z podstawowych celów statutowych – poprawa standardów wykonania oraz podniesienie jakości specjalistycznych robót budowlanych – wydało właśnie „Wytyczne doboru łączników do montażu na dachach płaskich” – najnowszą publikację z zakresu technik mocowań.

To już drugie tego typu opracowanie autorskie zespołu specjalistów o długoletnim stażu z firm produkujących elementy mocujące: EJOT, ESSVE, KOELNER i SFS intec. Dzięki wspólnym uzgodnieniom doradców technicznych, wykonawców i specjalistów wydawnictwo to nie jest materiałem reklamowym ani zbiorem konkretnych produktów poszczególnych producentów czy dystrybutorów, lecz może być pomocą dla osób zajmujących się projektowaniem, montażem czy też odbiorami dachów płaskich pokrytych różnymi materiałami izolacyjnymi.

Opracowanie zostało przygotowane w oparciu o aktualnie obowiązujące normy i standardy zarówno krajowe jak i europejskie, w szczególności dotyczące oddziaływania wiatru na konstrukcje PN-EN 1991-1-4:2008, jednocześnie korespondując z dotychczasowymi wydaniami publikacjami, a zwłaszcza „Wytycznymi do projektowania i wykonania dachów z izolacją przeciwwodną – wytyczne dachów płaskich”. Standardy pozwalają wszystkim uczestnikom procesu budowlanego na operowanie tymi samymi określeniami i parametrami, co pozwala na jednoznaczne definiowanie założeń projektowo-wykonawczych.

W rzeczywistości ostatnich lat w Polsce zdecydowanie wzrasta zastosowanie technologii dachów płaskich. Liczne centra handlowe z obiektami wielkopowierzchniowymi, centra logistyczne, nowoczesne hale wysokiego składowania i duże obiekty przemysłowe – z jednej strony, a wielorodzinne budynki mieszkalne i przypadki indywidualnych domów energooszczędnych czy pasywnych z drugiej strony, to typowe przypadki trafnego wykorzystania dachów płaskich w szeroko pojętym budownictwie naszych czasów.

Fot. BALKAR-TECH, DAFA

Nazwą dach płaski określa się dachy o nachyleniu połaci (α) połaci w zakresie -5° < α < 5° [zgodnie z PN-EN 1991-1-4:2008].

Układ podstawowych warstw dla dachu płaskiego to:

• podłoże: może nim być na przykład blacha fałdowa lub płyta betonowa,
• warstwa paroizolacji – w postaci cienkiej foli lub papy bitumicznej,
• warstwa termoizolacji – płyty izolacyjne wykonane z wełny mineralnej, styropianu czy też PIR-u,
• warstwa rozdzielająca – w formie geowłókniny, gdy jest ona niezbędna z uwagi na zastosowane materiały tremo- i hydroizolacyjne,
• warstwa hydroizolacyjna – jako wierzchnie pokrycie z elastycznych membran wodochronnych z PCV, TPO czy też bitumu.

W przypadku takich dachów, mocowane mechanicznie elementy składowe są luźno układane kolejno na podłożu konstrukcyjnym i w procesie montażu skutecznie mocowane do niego przy wykorzystaniu odpowiednich łączników dachowych.

Taki sposób utwierdzenia luźno układanych materiałów, które w okresie użytkowania dachu nie wchodzą ze sobą w reakcję, będzie miał ogromne znaczenie przy ewentualnych przyszłych pracach termo-modernizacyjnych lub renowacyjnych. Po demontażu materiały takie mogą zostać skutecznie posegregowane i zależnie od ich stanu powtórnie użyte lub poddane recyklingowi (osobno syntetyczne materiały hydroizolacyjne i osobno materiały termoizolacyjne). Takie działanie nie jest możliwe bądź wymaga wysokich, dodatkowych nakładów finansowych i czasowych przy wcześniejszym zastosowaniu technologii klejonych do przytwierdzenia kolejnych warstw dachu.

Łączniki dachowe

a) podkładka dociskowa wraz ze stalowym łącznikiem samowiercącym

b) tuleja tworzywowa wraz ze stalowym łącznikiem samowiercącym

c) tuleja tworzywowa wraz ze stalowym łącznikiem samogwintującym współpracującym z elementem rozporowym (łącznik dachowy trójelementowy).

System pokryć dachowych z elastycznych wyrobów wodochronnych (jedno- lub kilkuwarstwowych) mocowany jest mechanicznie do konstrukcji nośnej dachu – podłoża przy wykorzystaniu łączników dachowych dwu- lub trójelementowych, w skład których zazwyczaj wchodzą:
1) stalowy element kotwiący odpowiedni do danego podłoża, który może być również połączony z tworzywowym elementem rozprężnym (dla wersji łącznika dachowego trójelementowego)
2) element dociskowy, którym w zależności od rodzaju mocowanych materiałów może być stalowa podkładka dociskowa bądć tuleja tworzywowa z kołnierzem w przypadku mocowania z efektem teleskopowym.
Dla lepszej orientacji obok zamieszczona została wizualizacja elementów składowych przykładowych odmian łączników dachowych.

Elementy dociskowe w postaci tulei tworzywowych produkowane są z materiałów, pozwalających na uzyskanie wysokich nośności z zachowaniem dużej odporności na starzenie wywołane przede wszystkim zmianami temperatury i wilgotności. Najpopularniejszymi materiałami dla tulei są takie tworzywa sztuczne jak polipropylen lub poliamid. Zastosowanie tulei w łączniku dachowym pozwala na uzyskanie tak zwanego efektu teleskopowego połączenia. Przy nacisku na odkształcalną izolację zestaw pracuje teleskopowo, co uniemożliwia przebicie powłoki hydroizolacyjnej przez łącznik.

Kolejną odmianą elementów dociskowych mogą być podkładki dociskowe wykonane z blachy stalowej bądź tworzywa sztucznego. Stosowane są przy montażu izolacji o dużej gęstości, a w związku z tym małej strzałce ugięcia. Kształt przekroju podkładki dociskowej (przeprofilowanie) powinien zapewniać położenie współpracującego z nią łba łącznika poniżej jej górnej płaszczyzny.

Kształt tulei w części dociskającej membranę hydroizolacyjną (kołnierz tulei) lub kształt podkładki dociskowej u każdego z producentów tych elementów może być różny, jednak w każdym przypadku powinien umożliwić montaż łącznika dachowego w strefie zakładu nie zakłócając późniejszego procesu zgrzewania hydroizolacji.

Łączniki ze stali węglowej stosowane do mocowania mechanicznego muszą być odpowiednio zabezpieczone przed korozją. Odporność korozyjna ustalana jest najczęściej według testu Kesternicha i łączniki stalowe muszą zapewnić odporność korozyjną na poziomie minimum 15 cykli Kesternicha. Alternatywą dla łączników ze stali węglowej z zabezpieczeniem antykorozyjnym mogą być stosowane w określonych wymaganiami sytuacjach łączniki wykonane ze stali nierdzewnej gatunku potocznie zwanego A2 lub A4.

Zastosowanie odpowiedniej odmiany łącznika powinno być zależne również od środowiska, w jakim zostanie on użyty, według PN-EN ISO 12944-2:2001, PN-EN 10152:2005. Grubość warstwy zabezpieczającej (cynkowej oraz dodatkowych powłok antykorozyjnych) łączników określają aprobaty techniczne i materiały techniczne producenta łączników.

Łączniki dachowe przy mechanicznym mocowaniu hydroizolacji mogą być rozmieszczone punktowo bądź liniowo.

Ilustracja graficzna efektu teleskopowego mocowania.

Mocowanie punktowe to najczęściej stalowy łącznik stosowany w zestawie z podkładką lub tuleją. Obciążenia przenoszone są w takim przypadku poprzez docisk podkładki lub kołnierza tulei tworzywowej do pokrycia hydroizolacji. Mocowanie punktowe polega na rozmieszczeniu łączników dachowych w warstwie hydroizolacji, równolegle do kierunku układania poszycia z uwzględnieniem odległości od krawędzi poszycia i minimalnej, wynikającej z projektu odległości pomiędzy kolejnymi łącznikami.

Mocowanie liniowe membrany hydroizolacyjnej odbywa się za pomocą elementu pośredniego, oferowanego przez producenta hydroizolacji – zwykle jest to ciągły pasek, listwa z metalu lub innego materiału, przez którą przechodzi łącznik dachowy, powodując docisk materiału pokrycia wzdłuż całej linii montażu łączników.

Prócz mocowań wzdłużnych, systemy mocowania hydroizolacji przewidują także mocowanie poprzeczne (także punktowe lub liniowe) – to znaczy prostopadłe do kierunku montażu poszycia – na przykład na końcach rolek materiału hydroizolacyjnego lub przy attyce.

Łączniki umieszczane w strefie zakładu membrany hydroizolacyjnej

Łączniki umieszczane są w strefie zakładu membrany hydroizolacyjnej przy układzie jednowarstwowym w bezpośrednim sąsiedztwie krawędzi, przy czym należy zachować zasadę minimum 10 mm odstępu między krawędzią membrany a najbliższym punktem (brzegiem) elementu dociskowego łącznika dachowego. W przypadku zastosowania tulei z owalnym kołnierzem lub owalnej podkładki, należy tak ułożyć te elementy, aby ich dłuższy wymiar był równoległy do krawędzi mocowanej hydroizolacji.

W układzie hydroizolacji wykonanej w systemie dwuwarstwowym – głównie systemy bitumiczne – mocujemy łącznikiem dachowym warstwę membrany podkładowej, a następnie do niej zgrzewana jest wierzchnia warstwa bitumiczna.

Warto o tym pamiętać!

Ważne jest, aby po montażu łącznik dachowy skutecznie utrzymywał odpowiedni docisk hydroizolacji, a jego element dociskowy w postaci podkładki lub kołnierza tulei nie powinien pozwalać na obrót wokół pionowej osi łącznika stalowego,

Przy doborze prawidłowej długości tulei tworzywowej dla danej grubości termoizolacji, należy kierować się indywidualnymi wytycznymi danego producenta łączników, jednak długość tulei powinna być zawsze o około 10% krótsza od nominalnej grubości termoizolacji, jednak nigdy nie mniej niż o 15 mm.

Montaż łączników dachowych zawsze powinien odbywać się przy wykorzystaniu osprzętu (akcesoriów montażowych) zalecanych przez producenta tych łączników z zachowaniem parametrów podanych w jego materiałach technicznych.

Stosowanie się ekip montażowych kryjących dachy płaskie do opisanych powyżej podstawowych zasad i wytycznych z zakresu mechanicznego mocowania pokryć dachowych przyczyni się do poprawy jakości prowadzonych prac oraz długotrwałości zabezpieczenia dachu.

Łączniki dachowe należy stosować zgodnie z opracowanym dla danego obiektu budowlanego projektem technicznym, z uwzględnieniem obowiązujących norm i przepisów, aprobat technicznych producenta łączników oraz instrukcji stosowania opracowanej przez producenta materiału hydroizolacyjnego i termoizolacyjnego.

Przy doborze szczególną uwagę zwracać należy na rodzaj i wytrzymałość konstrukcji oraz nośność łącznika mechanicznego. Ze względu na siły ssania wiatru i pracę poszycia pod wpływem zmiennych warunków atmosferycznych istotne jest zastosowanie odpowiedniej liczby łączników dachowych w poszczególnych strefach wydzielonych na dachu płaskim.

EUROKOD “wiatrowy” w Polsce

Pod koniec 2008 roku ukazała się w Polsce norma PN-EN 1991-1-4:2008 „Eurokod 1 – Oddziaływanie na konstrukcje Część 1-4: Oddziaływanie ogólne; Oddziaływanie wiatru”, która szczegółowo precyzuje sposób oddziaływania wiatru między innymi na dachach płaskich oraz określa postępowanie przy wyznaczaniu stref na różnego rodzaju dachach. Wcześniej brakowało w polskich standardach wytycznych do wyznaczania poszczególnych stref na dachach, co zmuszało między innymi międzynarodowych dostawców i producentów pokryć hydroizolacyjnych do posługiwania się w tym zakresie standardami obowiązującymi w innych krajach. Powszechnie korzystano przede wszystkim z niemieckich wytycznych (na przykład normy DIN 1055), jednak obliczenia dotyczące sił działających na dachu określane były według obowiązującej w Polsce normy PN-77/B-02011:1977 „Obciążenia w obliczeniach statycznych; Obciążenia wiatrem”.

Nowa norma „wiatrowa”, na bazie Eurokodu 1, wprowadza także – w tak zwanym załączniku krajowym NA – nowy sposób podziału obszaru Polski na trzy strefy obciążenia wiatrem.

mgr inż. Mariusz Pawlak
SFS intec Sp. z o.o., Poznań
Stowarzyszenie DAFA

Publikacja jest dostępna na: www.dafa.com.pl