Sinizna drewna iglastego a stolarka otworowa

Wiele jest jeszcze w Polsce zakładów drzewnych, które wykonują stolarkę otworową według technologii tradycyjnych, tj. z elementów litych, a nie sklejanych. Stąd dobór drewna sosnowego na poszczególne elementy (ramiaki konstrukcyjne i elementy wypełniające) okien i drzwi jest często przypadkowy i wykonywany z tarcicy o różnej jakości technicznej, która posiada wiele wad. Powszechnie już wiadomo, że nie tylko sęki, pęknięcia, zakorki, ale wszystkie zabarwienia drewna zalicza się też do wad technicznych drewna.

Zabarwienia powstają w wyniku działań czynników nieorganicznych (zaciągi garbnikowe, wewnętrzna biel, zabarwiona po spławie wodą i od metalu) lub czynników biologicznych (głównie przez grzyby-pasożyty). Np. sinizna drewna czy pleśń wywołane są przez grzyby, które powodują jego zabarwienie szaroniebieskie lub prawie czarne, w zależności od stadium rozwoju tych grzybów (fot. 1). Atakują one przeważnie biel drewna tarcicy sosnowej czy świerkowej. Sinizna tarcicowa powstaje prawie zawsze w czasie jej wadliwego składowania (magazynowania) i często ujawnia się dopiero w toku jej wtórnej obróbki mechanicznej, tj. podłużnego oraz poprzecznego dzielenia i głębokiego jej strugania. Grzyby sinizny i pleśni posiadają dość dużą odporność na niskie temperatury, szczególnie grzyb Discula pinikola, wnikają w drewno w późnych miesiącach jesieni (do grudnia), a rozwijają się dopiero wiosną. By nastąpił jednak ich rozwój w drewnie, muszą zaistnieć odpowiednie warunki atmosferyczne, tj. duża ilość wilgoci w drewnie (26-33%) i w powietrzu oraz odpowiednia temperatura (20-25°C). Nosicielem zarodników tych grzybów, jest na ogół wiatr lub woda (krople deszczowe). Zarodniki wówczas przenikają do naczyń lub przestrzeni komórkowych drewna i odżywiają się wyłącznie sokiem komórkowym. Do chwili, kiedy drewno posiada soki komórkowe, grzyby rozwijają się intensywnie, z chwilą jednak ich wyczerpania zaczyna się ich zamieranie. Owocniki grzybni sinizny, i nie tylko, mają różne formy owocowania (rys. 1), a ich długości sięgają nieraz jednego milimetra i więcej. Grzybnia na początku swego rozwoju jest prawie niewidoczna, bezbarwna. Dopiero z chwilą jej dojrzewania albo nawet już zamierania zaczyna nabierać charakterystycznego ciemnego zabarwienia. Można więc śmiało powiedzieć, że zasiniała tarcica świadczy o dojrzałości lub nawet zamieraniu jej grzybni. Wówczas wszelkie czynności zapobiegające jej rozwojowi są już spóźnione, należy raczej pomyśleć o jej likwidacji, likwidacji pozostałego zabarwienia, które obniża jakość tarcicy. Powszechnie już wiadomo, że sinizna nie obniża wartości technicznej drewna, ponieważ nie atakuje jego błon komórkowych, ale obniża jego estetykę i wygląd. Podobnie jest z grzybami pleśniowymi drewna, które występują jedynie na powierzchni drewna, drewna bardzo wilgotnego i pożywienie czerpią z cząsteczek organicznych rozpuszczonych w wodzie, a nie penetrują w jego strukturę komórkową. Cechą charakterystyczną grzybów pleśniowych drewna jest to, że można je zmyć wodą z powierzchni, stosując szczotkę i nie pozostaną żadne plamy i smugi sięgające w głąb struktury drewna.

Rys. 1

Praktyka wykazała, że zasiniałe drewno może być zastosowane do wyrobu stolarki otworowej, która jest wykańczana tylko farbami pigmentowymi na kryjąco. Natomiast drewno na okna i drzwi, z przeznaczeniem do wykończenia przezroczystego (widoczna struktura drewna), lakierami bezbarwnymi lub lekko podbarwione bejcami nie może posiadać sinizny, ponieważ zabarwienie dokonane przez jej grzybnię byłoby widoczne.

W tak wykończonych oknach i drzwiach poza funkcją konstrukcyjną i wytrzymałościową drewna wykorzystuje się również funkcję estetyczną polegającą na pokazaniu jego bogatego rysunku i naturalnego koloru.

Zasiniałe drewno, z przeznaczeniem na okna i drzwi czy też parapety, można zastosować jednak po uprzednim jego poddaniu procesom wybielenia środkami chemicznymi, które nie niszczą struktury drewna i nie obniżają jego parametrów wytrzymałościowych.

Wybielanie drewna to usuwanie z jego powierzchni zabarwienia powstałego nie tylko w wyniku skażenia grzybami sinizny, ale zabarwienia w ogóle i powstałego przez działanie grzybów pleśni, wody i powietrza. Polega ono na poddawaniu go działaniom substancji bielących np. środków sodowych, chlorku wapnia, szczawianów oraz zmywania tych powierzchni środkami zobojętniającymi.

Fot. 2

Na rynku krajowym od lat są już dostępne środki krajowe oraz z importu. Do pierwszych zaliczyć można “Antysin”, który jest wytworem myśli polskich naukowców z Instytutu Włókien Naturalnych w Poznaniu. Natomiast środki z importu to środki sprowadzane przeważnie z Finlandii i Szwecji, gdzie przemysł drzewny i chemiczny do zabezpieczania drewna i jego wykańczania jest bardzo rozwinięty i posiada bogate i jakościowo dobre wyroby. Wszystkie prawie środki wybielające drewno mają właściwości podobne, są korozyjne, wchodzą w reakcję chemiczną z grzybnią, w wyniku której powodują utlenienie i wybielanie drewna.

Antysin – jest silnym środkiem utleniającym, zawiera stabilizatory i środki powierzchniowo-czynne o silnym odczynie zasadowym. Nanosi się go metodą kąpieli, w temperaturze 20°C, przez okres 15 minut do 2 godzin, w zależności od stopnia zasinienia drewna. Po okresie wybielania drewno należy zneutralizować w kąpieli płuczącej odczynnikiem, zawierającym kwas octowy (80%) w ilości 1 ml na 1 l wody, w temperaturze 20°C, przez okres 15 minut. Ostatnim etapem wybielania drewna jest jego suszenie do wilgotności pierwotnej, tj. zgodnej z PN-/B-10085.

Fot. 3

Mould removal – 1 – jest środkiem z importu, produkowanym w Finlandii. Na zasiniałe obrobione elementy konstrukcyjne lub tarcicę rozprowadza się przygotowany w proporcji z wodą w stosunku 1:4, przy pomocy pędzla płaskiego (fot. 2), a na większe powierzchnie natryskiem, od dołu do góry. Nałożona substancja na drewnie działa około 30 minut. W przypadku silnego zasinienia drewna czas nawilżenia preparatem można przedłużyć, albo użyć szczotki do lepszego udrożnienia porów drewna. Po wybieleniu drewno spłukuje się i neutralizuje wodą, a następnie poddaje się procesowi suszenia do wilgotności pierwotnej.

W procesie wybielania drewna wszystkimi dostępnymi środkami wybielającymi należy przestrzegać ogólnych zasad bhp. Szczególnie należy stosować sprzęt ochrony osobistej, tj. fartuchy podgumowane, rękawice gumowe oraz okulary ochronne. W przypadku oblania środkiem wybielającym skórę należy niezwłocznie przemyć wodą bieżącą, a gdyby substancja dostała się do oczu, przemyć je obficie wodą i poszkodowanemu zapewnić natychmiastową pomoc lekarską.

Wybielone drewno iglaste nie traci pierwotnych własności technicznych i wytrzymałościowych oraz zachowuje naturalny wygląd, dlatego może być po uprzednim zaimpregnowaniu odpowiednimi środkami chemicznymi zastosowane do wyrobu stolarki otworowej, wykończonej lakierami bezbarwnymi lub lakierami lekko zabarwionymi bejcami.

Wprawdzie proces wybielania drewna zabarwionego w wyniku porażenia grzybami sinizny i pleśni jest dość pracochłonny i kosztowny, to jednak opłacalny. Umożliwia on wykorzystanie dobrego pod względem technicznym drewna do wykonania okien i drzwi, które stanowią przecież ważny element wnętrza każdego mieszkania i domu.

Wybielanie drewna. Jeśli nie chcesz mieć mebla w jednolitym kolorze – wybiel go!

Wybielanie polega na przetarciu drewna specjalną pastą. Po takim zabiegu na jego powierzchni wyłonią się delikatne, białe żyłki. Dekorować w ten sposób można również drewno rzeźbione lub postarzane. Do wybielania używa się najczęściej pasty z wosku i pigmentu. Kupimy ją w sklepie z materiałami do konserwacji drewna.

Przygotowanie drewna

Drewno, które chcemy wybielić, musi być suche i surowe, czyli oczyszczone z farby i lakieru. Najlepiej do wybielania nadaje się drewno porowate – na przykład dąb, jesion. Sosna nie jest porowata, ale też można ją wybielić, jeśli przetrze się ją metalową szczotką. Porowate drewno również warto przetrzeć – jeszcze bardziej ułatwi to jego wybielenie.

a) Zanim zaczniemy pracę, możemy pokolorować drewno bejcą wodną.
b)Metalową szczotką robimy w drewnie mikroskopijne rowki. Drewno przecieramy zawsze wzdłuż słoi.
c)Twardym pędzlem nakładamy pastę tak, aby dokładnie wypełniła wydrapane rowki.
d)Czekamy około 10 minut, aż pasta wyschnie. Wycieramy powierzchnię drewna suchą bawełnianą szmatką. W porach lub wydrapanych rowkach musi pozostać odrobina białej pasty.
e)Malujemy wybielany element cienką warstwą szybko schnącego lakieru (Nitro). Dzieki temu zwiększy się kontrast między kolorem pasty a barwą drewna.

Pasta do wybielania drewna

Produkt dekoracyjny do podkreślania rysunku słojów drewna. Do drewna surowego lub bejcowanego. Najładniejszy efekt można uzyskać na drewnie o wyraźnym rysunku słojów: na dębie, kasztanie, jesionie. Drewno surowe lub bejcowane wyszczotkować szczotką z drutu mosiądzowanego, żeby otworzyć pory w drewnie. Dokładnie odkurzyć powierzchnię. Dobrze wymieszać Pastę. Nakładać produkt pędzlem zgodnie z kierunkiem włókien drewna, lub pakułami bawełnianymi, okrężnymi ruchami, tak żeby dokładnie wniknął w podłoże. Przed wyschnięciem usunąć nadmiar produktu pakułami. Pozostawić do wyschnięcia na 1 do 2 godzin. Przetrzeć powierzchnię wełną stalową nr 2, żeby odsłonić wybielone włókna. Wykończyć woskiem lub lakierem.

Wybielanie drewna prowadzi się wodorotlenkiem sodu NaOH lub też utleniaczami.