Zalety domów drewnianych

Planując budowę domu inwestorzy coraz częściej decydują się na budynek drewniany. Drewno jako materiał konstrukcyjny posiada niezaprzeczalne zalety – jest łatwe w obróbce, trwałe i ekologiczne. Pozwala w krótkim czasie i przy rozsądnych kosztach tworzyć wielopokoleniowe budynki, w których panuje zdrowy mikroklimat.

Do głównych argumentów zwolenników domów drewnianych należy korzystny mikroklimat w ich wnętrzach, nieporównywalny z żadnym domem murowanym. Zapewnia go struktura drewna, wywołująca w procesie „oddychania” zdrowy obieg powietrza, który reguluje poziom wilgoci. Warto również wspomnieć o tym, że drewno jako surowiec budowlany jest łatwo dostępne i ekologiczne – także na etapie wyrzucania odpadów. Kolejną niewątpliwą zaletą domów drewnianych jest możliwość ich budowy nawet zimą wynikająca z ograniczenia do minimum prac mokrych.

Wiele osób niepokoi łatwopalność drewna. Warto jednak pamiętać, że choć „łapie” ono ogień, to rozprowadza go równomiernie i nie ulega odkształceniom, przez co konstrukcje drewniane w sytuacji ewentualnego pożaru pozostają na tyle stabilne, że umożliwiają domownikom łatwiejsze i bezpieczniejsze opuszczenie budynku.

Budowa domów z bali jest prawdopodobnie najstarszą, wykorzystywaną do budowy domów drewnianych technologią. Wśród kilku rodzajów bali wymienić można bale pełne ręcznie ciosane, klejone, zaokrąglone dwustronnie, kwadratowe oraz tak zwane płazy, czyli bale ociosane z dwóch stron.

Domy z bali buduje się w dwóch technologiach: w charakterystycznej dla regionu Podhalańskiego technologii wieńcowej oraz w sumikowo-łątkowej. W technologii wieńcowej pokaźnej długości bale układa się jeden na drugim i łączy w narożnikach budynku w zamek ciesielski. W technologii sumikowo-łątkowej wykorzystuje się bale poziome (sumiki) i pionowe (łątki). Te drugie stawia się w odległościach około 2 m i mocuje na belce podwalinowej, a w przestrzeniach pomiędzy nimi, na specjalnych wyżłobieniach umieszcza się bale poziome. Tak wykonana konstrukcja jest spinana na wysokości stropu specjalną belką czepową.

Wokół budowy domu z bala narosły pewne kontrowersje dotyczące stosowanego do konstrukcji rodzaju drewna. Bowiem istnieją dwie szkoły. Przedstawiciele jednej z nich postulują obowiązkowe sezonowanie bali, tymczasem drudzy powołują się na polską tradycję ciesielską z wypracowanymi przez nią sposobami radzenia sobie ze zjawiskiem zlegu i zalecają budowę z drewna zielonego.

Aby ściany domu drewnianego z bala spełniały wymogi prawne dotyczące termoizolacyjności, przyjmuje się że, średnica bala powinna wynosić co najmniej 50 cm. Tymczasem większość bali używanych do budowy nie przekracza średnicy trzydziestu kilku cm. Warto jednak zauważyć, że ściana wykonana z bala o grubości 20 cm daje taką samą izolację przed zimnem jak pozbawiony warstw izolacyjnych metrowy mur ceglany.

Ponadto drewno bardzo dobrze akumuluje ciepło i zatrzymuje je wewnątrz domu. Dlatego wielu ekspertów zaleca uwzględnienie właściwości materiału przy obliczaniu bilansu cieplnego domu. Domy z bala zachwycają tradycyjnym wyglądem i solidnością konstrukcji, nie pasują jednak niestety do każdego krajobrazu. Pięknie będą się prezentować na łonie natury, nieopodal lasu i w górskim krajobrazie, jednak w otoczeniu betonu i metalu będą wyglądać groteskowo. W Polsce domy szkieletowe w dalszym ciągu spotykają się ze sceptycyzmem, co wynika z przeświadczenia, że wybudowany w oparciu o szkielet z desek drewnianych dom nie jest ani solidny ani trwały. Tymczasem za oceanem jest to najczęściej stosowana technologia, zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w mroźnej Kanadzie – stąd używana w stosunku do domów szkieletowych nazwa „kanadyjczyk”.

Konstrukcję szkieletową budowana jest na przygotowanych wcześniej ławach fundamentowych lub płycie fundamentowej – etap ten jest właściwie jedynym w całej budowie, podczas którego wykonuje się prace mokre. Konstrukcją nośną budynku jest drewniany szkielet – belki i słupy połączone za pomocą specjalnych łączników, gwoździ i kleju.

Niezwykle istotne jest zastosowanie drewna konstrukcyjnego najwyższej jakości. Optymalna wilgotność materiału nie powinna przekraczać 18%. Jest to niezwykle ważne, ponieważ wyższa wilgotność, jaką wykazuje świeżo ścięte drzewo, sprawia, że jest ono bardziej podatne na wyginanie, a to z kolei negatywnie wpływa na nośność wykonanej z niego konstrukcji.

Należy również pamiętać o tym, że elementy konstrukcyjne w domach szkieletowych są obudowywane warstwami wykończeniowymi oraz ociepleniowymi, a drewno, które nie zostało uprzednio odpowiednio wysuszone, będzie oddawało wilgoć przez długie miesiące po postawieniu domu, wnikając w warstwy izolacji i powodując zadamawianie się grzybów, pleśni i szkodników. W istocie, aby uznać konstrukcję szkieletową za stabilną, nawet materiał o wilgotności 18% powinien “przeschnąć” do 14%.

Bardzo ważny przy budowie domu szkieletowego jest również staranny wybór ekipy budowlanej. Bowiem mimo swojej prostoty, konstrukcja ta wymaga bardzo dobrej znajomości jej zasad, co z uwagi na wspomniany wcześniej dystans, z jakim ten sposób budowania spotyka się w naszym kraju, nie jest łatwe.

Wykończony szkielet obudowywany jest warstwami wykończeniowymi, pomiędzy którymi układa się izolację cieplną. Dom szkieletowy daje możliwość dowolnego wykończenia elewacji – można ją wykonać zarówno z desek, zachowując charakter drewnianego budynku, lub otynkować, na przykład tynkiem silikonowym.

Jeszcze inny rodzaj budynku wykonanego w dużej części z drewna to dom prefabrykowany. Domy prefabrykowane niekiedy określane są mianem szkieletowych. Może to rodzić pewne wątpliwości i nieporozumienia, ponieważ dom szkieletowy wcale nie musi być domem prefabrykowanym.

Generalnie domy wybudowane w technologii szkieletowej możemy podzielić na budynki budowane według szkoły kanadyjskiej i amerykańskiej oraz na budynki w stylu skandynawskim. Pierwsze z nich to budowle w „tradycyjnym” znaczeniu tego słowa, oparte o drewniany szkielet, tymczasem te drugie to drewniane domy prefabrykowane. Aczkolwiek i to rozgraniczenie może okazać się mylące, ponieważ wielokrotnie również domy prefabrykowane nazywane są potocznie „kanadyjczykami”. Dlatego najlepiej zawsze upewnić się, jaki dom szkieletowy ma na myśli nasz rozmówca.

Dom z prefabrykatów łączy w sobie lekkość konstrukcji i wysoką izolacyjność cieplną. Jednocześnie, co dla wielu osób ma decydujące znaczenie, charakteryzuje go bardzo szybki czas budowy, co jest możliwe dzięki przygotowaniu niemalże całego budynku już w fabryce, w tym ścian z wykonaną izolacją, wmontowanymi oknami i parapetami. Prace na placu budowy ograniczają się do absolutnego minimum: wylania płyty fundamentowej oraz późniejszego „zmontowania” przywiezionych elementów. Dzięki tej technologii można uniknąć wielu błędów wykonawczych powstających na etapie budowy domu, a fabryczne połączenie elementów pozwala uniknąć powstawania mostków cieplnych.

Równie istotne przy wyborze materiału na budowę domu drewnianego jest pochodzenie drzew, z których pochodzi tarcica. W przypadku drewna iglastego najlepsza jest tarcica pozyskiwana z rejonów o ostrzejszym klimacie. W przypadku drewna polskiego warto wybierać surowiec pochodzący z północno-wschodnich rejonów Podlasia lub z północnych stoków górzystych terenów.

Jeśli to możliwe, warto zainwestować w dostępną w ofercie niektórych firm tarcicę pochodzącą z drzew rosnących na Syberii. Te wystawione na trudne warunki atmosferyczne i ostre zimy drzewa charakteryzuje mały przyrost roczny, co oznacza, że pozyskane z nich drewno będzie miało równe słoje i wysoką elastyczność oraz dużą wytrzymałość. Całkowicie innymi prawami rządzi się budowa domów z dębu niesezonowanego – w tym przypadku przy wyborze drewna postępujemy dokładnie na odwrót, preferując drzewa o szybkim przyroście rocznym.

Tekst: Wojciech Napora
opr. Anna Sołomiewicz