Czy płyty OSB są szkodliwe dla zdrowia?

W ostatnich czasach powstało wiele mitów na temat płyt OSB. Nieustannie kwestionowany jest ich wpływ na zdrowie ze względu na emisję szkodliwych formaldehydów. Przeciwnicy OSB jak mantrę powtarzają, że płyta ta emituje mnóstwo szkodliwych związków i jest produkowana z odpadów. Z czego wzięły się takie przekonania i czy są prawdziwe? Aby odpowiedzieć na to pytanie trzeba przyjrzeć się temu, czym jest płyta OSB, jakie są jej rodzaje oraz jak się ją produkuje.

Czym jest płyta OSB?

Płyta OSB to z angielskiego oriented strand board, czyli płyta o orientowanych wiórach. Produkowana jest najczęściej z trzech warstw wiórów sosnowych o określonej długości, szerokości i grubości. Wióry te powstają przez skrawanie specjalnie wyselekcjonowanych pni drzew, które z uwagi na różne wady nie nadają się do przetworzenia w tartakach (np. do produkcji OSB można użyć kłody od 80 mm grubości). Skrawanie odbywa się wzdłuż przebiegu włókien, w kierunku stycznym. Swoje wysokie parametry techniczne płyty OSB zawdzięczają zachowaniu naturalnej włóknistości drewna. Warstwy zewnętrzne, górną i dolną, układa się wzdłuż dłuższej krawędzi płyty (równolegle do kierunku produkcji), a warstwa środkowa układana jest pod kątem 90 stopni w stosunku do warstw zewnętrznych. Co najmniej 70% wiórów musi być zorientowanych w danym kierunku w swojej warstwie, aby płyta mogła nazywać się orientowaną. Jako spoiwo stosuje się różne żywice syntetyczne, które natryskuje się na nasypywane wióry. Usypany w ten sposób na taśmie produkcyjnej kobierzec następnie prasuje się w wysokiej temperaturze pod ciśnieniem.

Rodzaje płyt OSB

Zgodnie z normą EN300 rozróżnia się następujące rodzaje płyt OSB:

• OSB1 – płyta ogólnego zastosowania w warunkach suchych, niekonstrukcyjna
• OSB2 – płyta konstrukcyjna do zastosowania w warunkach suchych
• OSB3 – płyta konstrukcyjna do zastosowania w warunkach podwyższonej wilgotności
• OSB4 – płyta konstrukcyjna o zwiększonych parametrach przenoszenia obciążeń, do zastosowania w warunkach podwyższonej wilgotności.

O ile płyty OSB1 i OSB2 produkowane są zwykle przy użyciu żywic mocznikowo-formaldehydowych, to płyty OSB3 i OSB4 produkowane są przy użyciu żywic PMDI, które nie zawierają szkodliwego formaldehydu. Najbardziej rozpowszechnioną i ogólnodostępną płytą jest OSB3. Taką również płytę stosuje się przy konstrukcjach domów szkieletowych z uwagi na jej wysoką wytrzymałość wzdłuż dłuższej krawędzi płyty i mniejszą wzdłuż krótkiej. Bardzo wysoki moduł sprężystości wzdłuż dłuższej krawędzi na poziomie 3500 N/mm² niezależnie od grubości, przyczynia się do bardzo dobrego usztywnienia budynków o konstrukcji szkieletowej. Płyty OSB3 i OSB4 w związku z zastosowaniem w budownictwie podlegają licznym normom, które muszą spełnić, podobnie jak inne materiały budowlane. Jedną z nich jest norma emisji formaldehydu, dotycząca głównie produktów drewnopochodnych.

Formaldehyd – co to takiego?

Formaldehyd to związki organiczne naturalnie występujące również w drewnie. W czystej postaci jest to bezbarwny gaz o intensywnym zapachu. Po rozpuszczeniu formaldehydu w wodzie powstaje formalina, którą stosuje się powszechnie do konserwacji żywności, leków i kosmetyków. Kontakt z formaldehydem można mieć również nosząc odzież z zamszu lub nylony, zwłaszcza typu non-iron czy nieelektryzujące się. Znajduje się on również w dymie tytoniowym czy samochodowym, powstaje przy spalaniu paliw kopalnych. Niestety jest to środek silnie uczulający, często wywołujący niepożądane reakcje układu odpornościowego.
Stężenie formaldehydu w powietrzu powyżej 0,1 ppm (części na milion) może powodować podrażnienia układu oddechowego skutkujące często kaszlem czy kichaniem oraz podrażnienie gardła a także nosa, oczu czy skóry. Długotrwałe narażenie na działanie formaldehydu może powodować białaczkę oraz inne nowotwory. Ze względu na łatwość rozpuszczania w wodzie, bardzo szybko przenika do organizmu przez drzewko oskrzelowe. Często nazywany jest „cichym zabójcą” i jest uważany za gorszy od smogu. W związku z powyższym, aby produkty budowlane mogły być dopuszczone do sprzedaży w UE, muszą spełniać restrykcyjne normy.
Klasy emisji formaldehydu oznacza się symbolami od E0 (parowanie nie wyższe niż drewno naturalne) do E3, przy czym w Europie dopuszczone do sprzedaży są wyłącznie produkty o klasie E0 lub E1, czyli emitujące maksymalnie 0,1 ppm formaldehydu, co uważa się za bezpieczną granicę.

OSB firmy Kronospan

W firmie Kronospan płyty OSB3 produkowane m.in. w zakładzie w Strzelcach Opolskich są zgodne z normą E1, co jest oznaczone odpowiednim nadrukiem na każdej płycie, przy czym emisja rzeczywista formaldehydu jest na poziomie 0,03 ppm. Jest to stężenie nieznacznie wyższe od tego naturalnie emitowanego z drewna, co powoduje, że nie kwalifikuje się do normy E0. Osiągnięcie emisji na poziomie E0 w przypadku produkcji płyt drewnopochodnych nie jest możliwe z uwagi na rozdrobnienie materiału drzewnego, co powoduje większą powierzchnię emisji formaldehydu. Dotyczy to zarówno płyt OSB jak i MFP lub P5, z którymi zwykle porównuje się OSB. Jak zapewnia firma Kronospan, wszystkie płyty produkowane we wszystkich zakładach w każdej grubości i formacie są w 100% bezpieczne dla zdrowia i można je bezpiecznie stosować przy wznoszeniu budynków mieszkalnych, jako opakunek do przewożenia towarów, do konstrukcji mebli (także w warunkach podwyższonej wilgotności), czy jako elementy dekoracyjne. Dokumentem poświadczającym ten fakt jest posiadanie przez Krospan certyfikatu higienicznego dla oferowanych płyt OSB.

Skąd wzięło się przeświadczenie, że płyta OSB jest szkodliwa?

Według firmy Kronospan, która jest jednym z największych producentów płyty OSB na świecie, przyczyna błędnych informacji na temat szkodliwości tego produktu leży w jego historii. Początki OSB sięgają lat 40. ubiegłego wieku, a produkcja w obecnej formie rozpoczęła się w 1981 r., kiedy do produkcji stosowało się wyłącznie żywice formaldehydowe, ponieważ występują one naturalnie w drewnie. Dla porównania, wznoszono w tych czasach budynki z azbestu. Wiele badań dotyczących szkodliwości płyty pochodzi z tamtego okresu, dlatego też ta obiegowa opinia zakorzeniła się w świadomości społeczeństwa. Od czasu, kiedy ilość emitowanego formaldehydu została unormowana, większość producentów, podobnie jak Kronospan, musiała dostosować się do nowych norm. Zrezygnowano z żywic formaldehydowych na rzecz żywic PMDI, które są sporo droższe od tych pierwszych, ale nie emitują szkodliwych związków. Dlatego też produkcja płyt OSB1 i OSB2 przestała mieć ekonomiczne uzasadnienie. Obecnie produkuje się więc prawie wyłącznie płyty OSB3, pilnując restrykcyjnych norm. O ile wycofanie azbestu rozeszło się głośnym echem, o tyle zmiana składu płyt drewnopochodnych przeszła raczej bez szczególnego rozgłosu, dlatego wiele osób może nie zdawać sobie z tego sprawy.

Produkcja w Polsce

W Polsce firma Kronospan produkuje płyty OSB3 w Strzelcach Opolskich, jednym z dziesięciu zakładów Kronospan na świecie, produkujących płyty OSB w ramach gamy produktów Kronobuild, przeznaczonych dla budownictwa. Firma posiada w swojej ofercie zarówno płyty o prostej krawędzi, jak i płyty frezowane na pióro-wpust o formatach dostosowanych do poszczególnych rynków europejskich, a także formaty typowe dla budownictwa szkieletowego czy sektora DIY. W stałej ofercie można znaleźć również płyty OSB Firestop w klasie odporności na ogień B-s1, d0 produkowane w zakładzie w Czechach.

Zakład powstał w 2015 roku i jest pierwszym w Polsce zakładem Kronospan, produkującym płytę OSB przeznaczoną dla budownictwa.

Więcej informacji na stronie www.Kronospan.com