Dach na pokolenia

Dziecko gdy ma narysować dom, rysuje taki z dachem spadzistym, czerwonym. Nie bez powodu właśnie ten kolor jest wybierany przez najmłodszych – czerwony to naturalny kolor dachówek ceramicznych…

Za trwałość

Wiodą prym wśród najbardziej długowiecznych pokryć dachowych, trwałość dachówek ceramicznych szacuje się na ponad 100 lat. Te z dachówek, które zniszczą się, można bardzo łatwo i szybko wymienić na nowe, nie demontując całego pokrycia. Mają także najdłuższą gwarancję (20-50 lat), mimo że niektóre z nich są dużo trwalsze…

Za rodzaje

Różne typy dachówek można dopasować do charakteru budynku, jego koncepcji architektonicznej, rozmaitych form dachu, a także lokalizacji. Wzorów jest dużo – niektóre należą już do klasyki (np. mnich-mniszka) inne zaś są bardzo nowoczesne (esówki).

Wiekowy Mnich-mniszka

Należy do najstarszych typów dachówek ceramicznych. Mnich-mniszka jak sama nazwa wskazuje są to dwa rodzaje dachówek – górna (mnich) i dolna (mniszka). Pojedyncze elementy są długie o zwęża jącym się kształcie. Tradycyjnie montuje się je do łat za pomocą druta lub specjalnie do tego przeznaczonymi klamrami. Jednak takie układanie wymaga dużych umiejętności od dekarza. Nowoczesne mnich-mniszki mają na krawędziach wyprofilowane zakładki, które znacznie ułatwiają montaż. Pod takimi dachówkami nie trzeba zostawiać szczeliny wentylacyjnej, ponieważ konstrukcja pokrycia sama się wentyluje.

Wśród inwestorów uznawany jest jako najszlachetniejszy rodzaj pokrycia ceramicznego. Jednak niestety, jak to zwykle bywa, wysoka jakość idzie w parze z równie wysoka ceną. Są najdroższe również z innych powodów: dużego zużycia samych dachówek i trudności w układaniu.

Karpiówka jak łuska

Zaraz po mnichu-mniszce odkryto zalety innego sposobu krycia dachówkami – karpiówka. Może ona przypominać układ łusek karpia lub może być układana podwójnie w koronkę. Jest to najczęściej nieduża, płaska i wąska dachówka o kształcie prostokąta (lub innym) w którym jedna z krótszych krawędzi jest zaokrąglona. Powierzchnia dachówki może być gładka, nierówna lub nawet ręcznie ornamentowana. Jej dolna powierzchnia ma wyprofilowany nosek, który umożliwia zahaczenie dachówki o łatę. Dzięki temu, że jest wąska można ją montować na dachach o skomplikowanej konstrukcji np. z licznymi lukarnami czy wolimi oczkami. Większość karpiówek ma fabrycznie wykonane dwa otwory, ponieważ w niektórych przypadkach musi być mocowana na wkręty lub gwoździe. Jej zastosowanie sprawdza się również na dachach kolebkowych lub stożkowych.

Do wymiany esówka

Przez niektórych nazywane holenderkami. Ich kształt (litera S) zapewnia szczelność pokrycia oraz odpowiednie odprowadzanie wody z dachu. Esówka umożliwia regulowanie długością krycia. Tolerancja rozsunięcia poszczególnych rzędów dachówek oraz rozstawu łat wynosi od 20 do 40 mm. Esówki doskonale się sprawdzają podczas wymiany starych pokryć. Możliwość zmiennej szerokości krycia eliminuje w wielu przypadkach potrzebę przebijania starych łat, skraca to czas budowy i koszty remontu dachu.

Na zakład (marsylka i fala)

Dachówka na zakład jest jedną z najchętniej kupowanych ceramicznych pokryć. Łatwo można ją rozpoznać, ponieważ po każdej stronie dachówki są wyprofilowane na górnych i bocznych krawędziach duże zakładki, które podczas układania ułatwiają ich dopasowanie. Od spodu dachówki są zamki którymi zahacza się o łaty. Dzięki wyprofilowanym połączeniom dachówki idealnie nachodzą na siebie, pokrycie staje się bardzo szczelne i stabilne, a jednocześnie układ mocowań pozwala na ruch, czyli tzw. pracę pokrycia. Wówczas rzędy dachówek można względem siebie rozsunąć nawet o 0,8 cm.

Za kolor

Standardowe propozycje takie jak: tradycyjna czerwień, czy różne odcienie brązu od lat są bardzo popularne i chętnie kupowane. Nowoczesna technologia pozwala jednak uzyskać bardziej odważne i ciekawe kolory dachu takie jak: niebieski, zielony, szary czy nawet czarny, które zyskują coraz większe grono zwolenników.

Naturalny kolor dachówek wynika głównie z barwy ich podstawowego surowca, czyli gliny. Im więcej jest w niej związków żelaza, które zabarwiają na czerwono, tym powstaje bardziej intensywny odcień dachówek. Trwałość koloru w całym przekroju dachówki zawdzięcza więc dobrej jakości glinie oraz wypalaniu w temperaturze powyżej 1000°C.

Niestety pokrycie z naturalnych dachówek z biegiem lat staje się niejednolite. Z czasem ich powierzchnia zmienia się pod wpływem czynników zewnętrznych. Porastające mchy czy porosty w miejscach zacienionych i wilgotnych, szczególnie na północnych połaciach, powodują czasem trudne do usunięcia przebarwienia. Ponadto niesione z wiatrem drobiny piasku, spadające i zalegające na dachu liście czy szyszki, a nawet ocierające gałęzie mogą zmienić jej odcień.

Aby dachówka mogła mieć inny kolor musi być poddana zabiegom – angobowaniu lub glazurowaniu. Angoba jest to warstwa, która jest rozpylana na powierzchni dachówki jeszcze przed wypaleniem, ponieważ związki barwiące uaktywniają się pod wpływem wysokiej temperatury znajdującej się w piecu. Natomiast glazurę nakłada się na już wypaloną dachówkę, wnika on w czerep tworząc dodatkową warstwę pośrednią.

Możliwe jest także, podczas procesu produkcyjnego, kolorowanie glinianego surowca. Tak barwione w masie dachówki mają po przecięciu krawędź o takim samym kolorze co jej powierzchnia.

Za dodatkowe akcesoria

Oprócz samej dachówki ceramicznej na rynku dostępne są akcesoria niezbędne do kompletnego wykonania pokrycia i jego estetycznego wykończenia. Dachówki bowiem są tylko jednym ze składników rozbudowanych systemów pokryciowych. Na szczególną uwagę zasługują dachówki do zadań specjalnych – z kominami kończącymi piony kanalizacyjne, umożliwiające ich odpowietrzanie, lub takie, które ułatwiają montaż np. anten. Bezkonkurencyjne są także lewe i prawe dachówki boczne (skrajne, krawędziowe), które są mocowane na krawędziach skosów dachowych do więźby dachowej lub połówkowe stosowane wszędzie tam, gdzie nie ma miejsca na pełną dachówkę – np. w sąsiedztwie kominów lub przy koszach. Do wykończenia dachu jednospadowego służą dachówki pulpitowe, zaś do kalenicy i grzbietu dachu np. dwuspadowego – gąsiory. Mocuje się je do drewnianych łat kalenicowych specjalnymi klamrami, pozostawiając szczelinę wentylacyjną. Estetycznym zakończeniem rzędu gąsiorów jest gąsior końcowy. Innym elementem przydatnym przy wykonywaniu pokrycia są dachówki wentylacyjne – przeznaczone na duże dachy lub w miejscach, w których wentylacja połaci może być zakłócona np. w okolicy lukarny. Na dachy o budowie stożkowej zalecane jest układanie winów dachowych, czyli wykonanych na specjalne zamówienie zestawu kilkunastu dachówek. Wśród dodatkowych elementów są także dachówki z uchwytami do mocowania stopni kominiarskich, czy do montażu płotków i bali przeciwśnieżnych zabezpieczające przed gwałtownym zsuwaniem się czapy śnieżnej z dachu. Ten rodzaj dachówek charakteryzuje się większą wytrzymałością na złamanie lub pęknięcia. Szeroką gamę produktów dopełniają ceramiczne ozdoby takie jak szpice, figurki przedstawiające konie, gołębie lub postacie z bajek.

Nachylenie dachu

Dachówkami ceramicznymi można pokryć niemal każdy dach. Ze względu na dużą różnorodność kształtów i rozmiarów oraz możliwości regulacji odległości łat, właściwie nie ma ograniczeń jeśli chodzi o nachylenie dachu – od 10 do 90°. Producenci określają jednak minimalne i zalecane nachylenia połaci. Aby pokrycie było szczelne minimalna wartość kąta nachylenia połaci powinna wynosić od 10° do 32°. Wówczas należy zastosować pełne deskowanie oraz szczelne pokrycie z papy. W kartach technicznych dachówki zawsze powinien być określony zalecany kąt nachylenia połaci (zwykle od 22° do 65°). Na takim dachu powinna być ułożona folia lub membrana wysokoparoprzepuszczalna.

Specjalną dachówką możemy pokryć nawet dachy o kącie nachylenia większym niż 65°. Przy tak stromych fragmentach dachu każdą dachówkę trzeba przymocować do rusztu. Należy pamiętać aby wkręty czy gwoździe mocujące dachówkę miały podobną trwałość jak dachówka.

Dachówka angobowana

Jest to metoda barwienia, polegająca na natryskiwaniu (tuż przed wypaleniem) na powierzchnię dachówek, odpowiednio przygotowanej substancji. Zabieg ten pozwala na uzyskanie dachówek o różnych barwach lub pozostawia ich naturalny kolor. Odmienność barw gotowych produktów wynika tylko i wyłącznie z grubości naniesionej warstwy. Angobowanie dodatkowo zmniejsza nasiąkliwość, poprawiając przy tym trwałość pokrycia. Jedyną wadą angoby jest to, że stanowi jedynie zewnętrzną powłokę, a więc po przycięciu krawędzie trzeba malować specjalnymi farbami. Aby tego uniknąć producenci wpadli na pomysł stworzenia tzw. dachówki barwionej w masie, która ma na całej powierzchni jednolity odcień, a w wypadku zarysowania lub ukruszenia uszkodzone miejsce nie rzuca się w oczy. Tego rodzaju dachówki mogą być później angobowane (lub szkliwione).

Dachówka glazurowana

Glazura to w przeważającej części wstępnie stopione bezbarwne lub kolorowe szkliwo, wzbogacone nieorganicznymi dodatkami. Odcienie powstałe przez glazurowanie są efektem działania różnych pigmentów barwiących. Nanosi się je po wypaleniu dachówek. Po tym zabiegu ponownie trafiają do pieca. Dzięki temu, dachówki glazurowane w porównaniu do angoby, odznaczają się jeszcze większą odpornością na wpływ czynników zewnętrznych, stają się idealnie szczelne i odporne na zabrudzenia, takie jak kurz czy pył oraz porastanie – mchu, pleśni.

Waga dachówek ceramicznych

Znaczny ciężar dachówek ceramicznych powoduje, że tworzą one stabilne i odporne na wiatr pokrycie. Jedna dachówka waży od 1,8 do nawet 3,8 kg. W zależności od wielkości i grubości 1 m² pokrycia może ważyć nawet 75 kg (karpiówki). Jest to znaczne obciążenie konstrukcji dachu. Dlatego przy budowie nowego domu należy wykonać solidniejszą więźbę. Trzeba również pamiętać, że ciężkie dachówki są bardziej pracochłonne w układaniu, a przez co droższe. Dlatego dekarze najczęściej życzą sobie więcej pieniędzy niż za wykonanie dachu pokrytego np. blachodachówką.

Magdalena Kosmowska