Jak nie sprzedawać i nie kupować oraz nie stosować drewna konstrukcyjnego i wyrobów na nim bazujących – część 1

Drewno i materiały konstrukcyjne na nim bazujące są coraz bardziej popularne. Nie idzie to w parze z wystarczającym wzrostem wiedzy uczestników procesu budowlanego, co powoduje że wyroby są produkowane, sprzedawane – a w rezultacie wbudowywane w sposób niezgodny z wiedzą techniczną i przepisami technicznobudowlanymi. Niniejszy artykuł wpisuje się w działania podejmowane w kraju na rzecz upowszechnienia właściwych zasad przygotowania i wprowadzania do obrotu drewna konstrukcyjnego i materiałów inżynierskich na bazie drewna, między innymi w działania Ministerstwa Środowiska podjęte we współpracy ze Stowarzyszeniem Energooszczędne Domy Gotowe i Stowarzyszeniem Czarna Woda.

Jednym z podstawowych problemów, skutkujących wbudowywaniem niezgodnego z projektem i/lub przepisami drewna, jest nazewnictwo, zapożyczane z obcych języków. Powoduje to, że niejednokrotnie nawet producenci sprawiają wrażenie, jakby nie do końca wiedzieli, co produkują i oferują. Dlatego też na początek parę słów o najpopularniejszych wyrobach. Na rynku dostępne są:

1. Konstrukcyjne drewno lite, podlegające pod normę zharmonizowaną EN 14081 (w stanie prawnym na listopad 2018 r. jest to EN 14081-1+A1:2011). Należy pamiętać, że nie wolno stosować normy w polskiej wersji językowej PN-EN 14081- 1:2007, gdyż nie jest to norma zharmonizowana. Dodatkowo tłumaczenie polskie PN-EN 14081-1:2007 zawiera stwierdzenia sprzeczne z oryginałem, które prowadziły do wielu błędów w przygotowaniu drewna i dopuszczaniu do obrotu. Podstawowym błędem jest wykonywanie badań typu „przez oszacowanie”. Deklaracja referująca wykonanie badań typu „przez oszacowanie” nie ma prawa być podstawą wprowadzenia do obrotu – jest nieważna. Tak samo nie mają zastosowania deklaracje, referujące do normy PN-D 9402.
   Konstrukcyjne drewno lite wymaga systemu oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych 2+. Drewno lite występuje w innych krajach pod nazwami: structural timber (EN); bois de structure (FR); Bauholz (DE); konstruktionsvirke (SE).
2. Konstrukcyjne drewno lite łączone wzdłużnie na złącza klinowe (drewno konstrukcyjne na złącza klinowe), podlegające pod normę zharmonizowaną EN 15497. Drewno to nazywane jest często błędnie „KVH” – gdy w rzeczywistości nazwa ta zastrzeżona jest dla określonych wyrobów niemieckich i austriackich producentów. Sprzedający i produkujący takie drewno często nie wiedzą, że drewno to w rzeczywistości musi spełnić wymagania wskazanej wyżej normy zharmonizowanej, myląc wymagania dla drewna litego (podlegającego pod EN 14081-1) i te dla drewna łączonego wzdłużnie na złącza klinowe (podlegającego pod EN 15497). Błędnie wskazują spełnienie wymogów systemu 2+, gdy w rzeczywistości konstrukcyjne drewno lite łączone na złącza klinowe wymaga systemu oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych 1 (bardziej restrykcyjnego niż 2+). Drewno łączone na złącza klinowe, sprzedawane bez dokumentów referujących do systemu 1 w oparciu o normę EN 15497 nie jest dopuszczone do obrotu i nie może być wbudowane.
   Konstrukcyjne drewno lite łączone wzdłużnie na złącza klinowe występuje w innych krajach pod nazwami Structural finger jointed solid timber (EN); Bois massif de structure à entures multiples (FR); Keilgezinktes Vollholz (DE); fingerskarvat konstruktionsvirke (SE).
3. Drewno klejone warstwowo, podlegające pod EN 14080:2013. Drewno klejone warstwowo często błędnie nazywane jest „BSH”, która to nazwa dotyczy tylko określonej grupy wyrobów niemieckich i austriackich producentów. Tak jak w wyżej opisanego drewna łączonego na złącza klinowe – i w tym sprzedawcy często często nie wiedzą, co sprzedają i jakie wymagania musi spełnić oferowany do sprzedaży wyrób. Zdarzają się nawet sytuacje, w których sprzedawca przekonuje, że wymagania normy zharmonizowanej EN 14080 są zarezerwowane dla drewna klejonego warstwowo, „to takie wielkowymiarowe elementy są”, a on przecież sprzedaje tylko elementy z BSH o małym przekroju… Tymczasem nie ma znaczenia, jakie parametry przekroju ma element. Zarówno 60×120 mm, jak i 200×2000 mm – jeśli wykonane są poprzez sklejenie lameli o grubości od 6 do 45 mm włącznie – stanowią drewno klejone warstwowo. Rozszerzając – każdy element wykonany przez sklejenie minimum dwóch lameli o grubości od 6 mm do 45 mm włącznie, jest drewnem klejonym warstwowo i musi spełnić wymagania wskazanej normy zharmonizowanej EN 14080:2013. Tu należy też wskazać kolejny błąd popełniany przez sprzedających, stosujących błędne nazwy. Otóż w niektórych ofertach można spotkać określenie „Duobalk” czy „Triobalk”. Elementy takie oferowane są albo z dokumentami, jak dla drewna litego (system 2+), albo bez żadnych dokumentów. W rzeczywistości nie istnieje coś takiego, jak „Duobalk” czy „Triobalk”. Są to nazwy pochodzące z bardzo starego niemieckiego systemu nazewnictwa, nie mające obecnie żadnego zastosowania. Jak wskazano wyżej – w każdym przypadku sklejenia minimum dwóch lameli (desek) o grubości 6-45 mm mamy do czynienia z drewnem klejonym warstwowo. Klasy tego drewna określone są również w normie zharmonizowanej EN 14080:2013. Nie wolno stosować normy EN 1194 i klas w niej występujących (a wciąż zdarzają się oferty dotyczące drewna klejonego w klasie GL 36c czy GL36h wg EN 1194 – gdy klasy te obecnie nie istnieją).
   Drewno klejone warstwowo wymaga systemu oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych 1.
   Drewno klejone warstwowo występuje w innych krajach pod nazwami Glued laminated timber (EN); bois lamellé collé (FR); Brettschichtholz (DE); limträ (SE).
4. Konstrukcyjne sklejone drewno lite – podlegające pod EN 14080:2013. W odróżnieniu od opisanego w punkcie 3 drewna klejonego warstwowo, wykonywane jest poprzez sklejenie 2 do 5 elementów o grubości powyżej 45 mm i nie większej niż 85 mm. Szerokość i wysokość przekroju nie mogą przekraczać 280 mm. Jeśli ktoś oferuje do sprzedaży elementy opisane w tym punkcie – musi zapewnić wypełnienie przez oferowane wyroby wszystkich wymogów normy EN 14080:2013.
   Konstrukcyjne sklejone drewno lite wymaga systemu oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych 1.
   Konstrukcyjne sklejone drewno lite występuje w innych krajach pod nazwami glued solid timber (EN); bois massif reconstitué (FR); Balkenschichtholz (DE); limmat konstruktionsvirke (SE).

Podsumując tę część – przy zakupie wymienionych wyżej wyrobów należy żądać dokumentów (certyfikat CE, deklaracja stałości właściwości użytkowych) referujących do właściwych norm zharmonizowanych. Nie mają zastosowania inne dokumenty odniesienia. Zgodnie bowiem z Rozporządzeniem Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 13 czerwca 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (przypis 1, Załącznik 1 do tego Rozporządzenia) – deklaracje krajowe nie dotyczą wyrobów objętych normami zharmonizowanymi. Czyli – jeśli ktoś sprzedając drewno lite przedstawia certyfikat i deklarację, referujące do np. PN-D 94021 – przedstawia w rzeczywistości nic nie znaczący papier.

Jeśli natomiast ktoś oferuje do sprzedaży BSH, KVH lub Duobalk i Triobalk – należy podchodzić do takiego sprzedającego z dużą nieufnością. Prawdopodobieństwo bowiem, że sprzeda wyrób nie spełniający obowiązujących w Polsce wymagań, w tym wymagań normowych i/lub wytrzymałościowych jest bardzo duże. Na przykład będzie to coś określone jako KVH – z certyfikatem, jak dla drewna litego (system 2+) i wyprodukowane bez żadnej kontroli wytrzymałości złącza klinowego – czyli wyrób, którego nie wolno wprowadzić do obrotu i wbudować.

mgr inż. Ewa Kotwica