Kalenica i jej kształtowanie

Kalenica to jeden z najważniejszych elementów dachu – nie tylko wpływa na jego estetykę, ale przede wszystkim odpowiada za trwałość i prawidłową wentylację całej konstrukcji. To właśnie w kalenicy łączą się połacie dachowe, dlatego jej wykonanie wymaga szczególnej precyzji. Kluczowe jest zapewnienie odpowiednich szczelin wentylacyjnych, które umożliwią skuteczną cyrkulację powietrza pod pokryciem dachowym. Gąsiory montowane na łacie kalenicowej muszą być prawidłowo osadzone i szczelnie zabezpieczone. Równie ważne jest właściwe ułożenie dachówek wokół kalenicy, z uwzględnieniem kąta nachylenia dachu oraz specyfiki stosowanego pokrycia. Niedopasowanie tych parametrów to częsty błąd, który może prowadzić do nieszczelności i obniżenia trwałości dachu.

Montaż podkładu – jak prawidłowo przygotować kalenicę

Kształtowanie kalenicy rozpoczyna się już na etapie układania podkładu dachowego. W zależności od jego rodzaju należy zastosować odpowiednie rozwiązania w strefie kalenicy, które umożliwią skuteczną wentylację dachu.

Warunki klimatyczne a kalenica

– Jeżeli konstrukcja dachu lub lokalne warunki klimatyczne wymagają zastosowania pełnego deskowania pokrytego papą, w kalenicy konieczne jest pozostawienie szczeliny wentylacyjnej, która umożliwi swobodny wylot powietrza spod połaci – radzi Krzysztof Omilian, ekspert z firmy Röben.

W przypadku zastosowania folii wstępnego krycia o niskiej paroprzepuszczalności należy ją przeciąć w obszarze kalenicy, aby umożliwić cyrkulację powietrza oraz sprawne odprowadzanie wilgoci z konstrukcji dachu.

Membrany wysokoparoprzepuszczalne a kalenica

Z kolei membrany wysokoparoprzepuszczalne układa się szczelnie, zgodnie z wytycznymi producenta. Często stosowanym rozwiązaniem jest przełożenie membrany po obu stronach kalenicy z zachowaniem minimum 20-centymetrowego zakładu na każdej połaci. Dzięki temu uzyskujemy trwałe połączenie i skuteczną ochronę przed wilgocią.

Właściwe przygotowanie podkładu w strefie kalenicy to kluczowy etap, który decyduje o sprawności systemu wentylacji dachu oraz trwałości całej konstrukcji. Warto pamiętać, że konkretne rozwiązania należy zawsze dobierać zgodnie z dokumentacją projektową i zaleceniami producentów materiałów dachowych.

Poprawny montaż kontrłat i łat kalenicowych

Po ułożeniu podkładu dachowego kolejnym krokiem jest montaż kontrłat. W strefie kalenicowej kontrłaty muszą być ze sobą połączone – wykonuje się to poprzez mocowanie na nakładkę lub poprzez cięcie pod kątem w pionie, tak aby elementy tworzyły spójną konstrukcję.

Następnie należy określić położenie łaty podkalenicowej, czyli najwyższej łaty na połaci dachowej. Jej odległość od wierzchołka dachu zależy od kąta nachylenia połaci oraz rodzaju pokrycia dachowego. Wartości te ustala się zgodnie z tzw. wymiarem LAF. Pozycję górnej krawędzi łaty kalenicowej wyznacza się według wymiaru FLA – wyjaśnia Krzysztof Omilian, ekspert z firmy Röben.

Uchwyt listwy a kalenica

Po wyznaczeniu prawidłowych odległości, miejsca mocowania oznacza się na skrajnych kontrłatach. Następnie montuje się uchwyty listwy kalenicy, które podtrzymują łatę kalenicową stanowiącą podstawę do osadzenia gąsiorów.

Na rynku dostępne są dwa główne typy uchwytów: wbijane i nakładane. Wybór zależy od rodzaju więźby dachowej. Uchwyty wbijane mocuje się do konstrukcji więźby przy użyciu gwoździ, natomiast uchwyty nakładane przytwierdza się za pomocą wkrętów.

Po zamontowaniu uchwytów należy odpowiednio wyregulować ich wysokość (obie wersje uchwytów umożliwiają regulację), aby uzyskać właściwe ustawienie łaty kalenicowej względem połaci dachowych. Zaleca się, aby maksymalna odległość między uchwytami nie przekraczała 60 cm, o ile konstrukcja dachu na to pozwala.

Ostatnim etapem jest umieszczenie łaty kalenicowej w uchwytach i solidne przytwierdzenie jej wkrętami. Należy wykonać to z dużą starannością, ponieważ od poprawności tego etapu zależy zarówno szczelność, jak i estetyka całego wykończenia kalenicy.

Taśma kalenicowa – kluczowy element wentylacji i uszczelnienia

Prawidłowe rozmieszczenie kontrłat i łat umożliwia sprawne ułożenie pokrycia dachowego. Po zamontowaniu najwyższego rzędu dachówek, które opierają się o łatę podkalenicową, można przystąpić do prac w strefie kalenicy.

Na tym etapie należy zamontować taśmę wentylacyjno-uszczelniającą, która odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu skutecznej wentylacji kalenicy oraz ochrony przed wilgocią. Taśma zabezpiecza konstrukcję więźby dachowej m.in. przed wodą opadową i śniegiem. Bardzo ważne jest, aby przed montażem dokładnie oczyścić powierzchnię dachówek z pyłu i zabrudzeń – tylko wtedy klej na taśmie dobrze przylgnie do podłoża. W przeciwnym razie istnieje ryzyko, że taśma nie będzie trzymać się wystarczająco mocno – ostrzega Krzysztof Omilian.

Montaż rozpoczyna się od osiowego ułożenia taśmy na listwie kalenicy i jej tymczasowego przytwierdzenia za pomocą zszywek lub gwoździ papowych. W trakcie rozwijania taśmy należy stopniowo usuwać pasek ochronny z warstwy klejącej i precyzyjnie dociskać ją do łaty kalenicowej.

Taśma powinna zachodzić na zamki dachówek w najwyższym rzędzie, a minimalny zakład powinien wynosić co najmniej 5 cm. Po usunięciu folii ochronnej należy starannie dopasować plisowanie taśmy do kształtu dachówek i dokładnie docisnąć materiał na całej długości, aby zapewnić trwałe i szczelne mocowanie.

Ważne: montaż taśmy kalenicowej powinien być wykonywany w temperaturze powyżej 5°C – zapewnia to prawidłowe wiązanie kleju i trwałość połączenia.

Gąsiory – estetyczne i funkcjonalne wykończenie kalenicy

Ostatnim etapem prac w strefie kalenicowej jest montaż gąsiorów, które pełnią zarówno funkcję wykończeniową, jak i zabezpieczającą dach.

Pracę rozpoczynamy od przykręcenia zakończenia gąsiora początkowego pod kołnierzem pierwszego gąsiora. Następnie przystępujemy do montażu kolejnych gąsiorów podstawowych. Każdy gąsior należy solidnie przymocować do listwy kalenicowej za pomocą klamer montażowych, które zazwyczaj są dostarczane w komplecie z gąsiorem. Klamrę przytwierdza się do łaty kalenicowej wkrętem do drewna o średnicy 4,5 mm, odpornym na korozję.

Ważne jest, aby podczas montażu pozostawić niewielki luz i nie dokręcać wkrętu maksymalnie. Klamra posiada podłużny otwór, który umożliwia regulację rozstawu gąsiorów w zakresie około 2 cm, co pozwala lepiej dopasować elementy do długości kalenicy – wyjaśnia Krzysztof Omilian.

Na rynku dostępne są dwa typy klamer:

• standardowe – do typowych realizacji,
• z otworem do montażu instalacji odgromowej – stosowane, gdy projekt przewiduje wykonanie instalacji odgromowej. W takim przypadku należy bezwzględnie zastosować odpowiedni rodzaj klamer – dodaje ekspert.

Po zamontowaniu ostatniego gąsiora podstawowego, należy przymocować zakończenie gąsiora kalenicy. W tym celu należy nawiercić otwór w elemencie i przykręcić go do łaty kalenicowej za pomocą wkrętów ze stali nierdzewnej. Kołnierz zakończenia powinien nachodzić na ostatni gąsior podstawowy, co zapewnia trwałe i estetyczne połączenie.

Zakończenia kalenicy – zarówno początkowe, jak i końcowe – pełnią ważną funkcję:

• estetycznie wykańczają kalenicę,
• zabezpieczają dach przed nawiewaniem śniegu i deszczu od strony szczytowej budynku,
• chronią przed przedostawaniem się ptaków i zanieczyszczeń pod pokrycie dachowe.

Poprawnie zamontowane gąsiory i ich zakończenia zapewniają trwałość, szczelność i estetyczny wygląd kalenicy, a także wspierają prawidłową wentylację całej konstrukcji.

Gąsiory na dachach wielopołaciowych

W przypadku dachów wielospadowych, które posiadają więcej niż jedną główną kalenicę, w miejscach ich styku należy zastosować specjalne gąsiory łączące kalenice. W zależności od liczby i układu połaci dachowych wykorzystuje się odpowiednie kształtki: trójniki lub czwórniki.

Najczęściej kalenice łączą się pod kątem:

• 60° – przy trzech kalenicach, np. w dachach kopertowych,
• 90° – przy czterech kalenicach, np. w dachach kopertowych o podstawie kwadratu. W takim przypadku stosuje się czwórniki.

Zdarzają się również dachy, w których trzy kalenice łączą się pod kątem 90° – wówczas należy zastosować trójnik typu T, odpowiednio dopasowany do geometrii dachu.

Prawidłowy montaż trójników i czwórników powinien być wykonywany z wykorzystaniem specjalnego ucha montażowego, które znajduje się wewnątrz elementu. Drut montażowy należy przeprowadzić przez ucho i solidnie przymocować do konstrukcji więźby dachowej.

Niestety, w praktyce często stosuje się błędne rozwiązanie, polegające na wierceniu otworu od góry i przykręcaniu trójnika lub czwórnika długim wkrętem bezpośrednio do kalenicy. Taki sposób montażu jest nieprawidłowy – prowadzi do powstania nieszczelności i może umożliwić wnikanie wody do wnętrza konstrukcji.

Jeśli jednak z jakiegoś powodu takie rozwiązanie zostanie zastosowane, miejsce wiercenia należy dokładnie zabezpieczyć od góry, na przykład silikonem dekarskim, aby skutecznie zapobiec przenikaniu wilgoci.

Właściwe wykonanie połączeń gąsiorów na dachach wielopołaciowych ma kluczowe znaczenie dla szczelności dachu oraz estetyki całej kalenicy.