Lukarna trójkątna – konstrukcje ciesielskie

Lukarna trójkątna (spiczasta) wywodzi się z regionów górskich, a choć spotykana jest oczywiście zarówno w Polsce centralnej, jak i nad Bałtykiem, to jej zalety najlepiej wykorzystywane są w surowym górskim klimacie o dużej ilości opadów. Duże nachylenie połaci lukarny umożliwia bowiem szybkie odprowadzenie deszczu i śniegu z dachu.

Geometria

Lukarna trójkątna to okaleczona lukarna dwuspadowa, pozbawiona zasadniczej części lukarny dwuspadowej. Konsekwencją tego faktu jest duże nachylenie połaci lukarny trójkątnej, które pozwala na uzyskanie odpowiedniej wysokości lukarny w kalenicy. Dwie połacie lukarny schodzą się w linii kalenicy (1), [rys. nr1], przejście między połaciami lukarny a połacią dachu głównego stanowi linia kosza (2), krawędź frontowa lukarny tworzy okap szczytowy (3). Geometria lukarny jest bardzo prosta, a zmiany ograniczają się do szerokości i nachylenia połaci lukarny.

Konstrukcja

Mała lukarna trójkątna [rys. nr 2] pełni jedynie funkcję świetlika dachowego. Jej małe gabaryty nie gwarantują wprawdzie właściwego doświetlenia poddasza, ale umożliwiają jej budowę bezpośrednio na krokwiach bez konieczności zastosowania dodatkowej konstrukcji wsporczej. Podwójne krokwie, po lewej oraz po prawej stronie lukarny, stanowią oparcie dla wymianu, który z jednej strony spina je ze sobą i zabezpiecza przed rozporem od kulawek, z drugiej zaś umożliwia montaż krokwi uzupełniającej poniżej lukarny.

Kulawki lukarny połączone są przegubowo w kalenicy na nakładkę i oparte na desce koszowej, która zamontowana jest bezpośrednio do krokwi dachu głównego. Zastosowanie jętki spinającej od frontu pierwszą parę kulawek ułatwi montaż stolarki okiennej. Kolejną zaletą tego rozwiązania jest możliwość wykonania całej konstrukcji lukarny w formie prefabrykatu na ciesielni oraz jej montażu na budowie. Zapewnienie odpowiedniej powierzchni doświetlenia pomieszczeń na poddaszu wymaga budowy dużej lukarny trójkątnej [rys. nr3].

Aby osiągnąć odpowiednią wysokość lukarny w kalenicy, niezbędne jest zastosowanie dużego nachylenia połaci, zazwyczaj większego niż nachylenie główne dachu, w efekcie czego powstaje długa linia kosza między lukarną a dachem głównym. Podstawowym i najważniejszym elementem konstrukcji lukarny trójkątnej jest krokiew koszowa. Jest ona wsparta na murłacie i płatwi pośredniej. Montaż krokwi koszowej tuż obok krokwi dachu głównego ogranicza możliwość przesuwu krokwi koszowej od rozporu z kulawek lukarny, a w ekstremalnych sytuacjach stosowane są dodatkowe blokady w postaci belek między krokwiami, dodatkowo mocowanych do murłat.

Wymiary przekroju krokwi koszowej należy dobierać, kierując się wymogami wytrzymałościowymi: krokiew stanowi oparcie zarówno dla kulawek dachu głównego, jak i lukarny, jej gabaryty są więc duże. Innym aspektem, który należy brać pod uwagę dobierając przekrój krokwi koszowej, jest możliwość wykonania zaciosu i oparcia jej na płatwi i murłacie – to wymogi wykonawcze. Kulawki lukarny oparte są w kalenicy na belce kalenicowej wspartej na dwóch słupach: jeden od frontu mocowany do murłaty, drugi krótki mocowany do płatwi pośredniej. Wprowadzone dwa poziome elementy – parapety, tuż nad murłatą, ułatwiają montaż stolarki okiennej i krokwi uzupełniających na okapie poniżej lukarny. Elementy te mogą również pełnić funkcje konstrukcyjne ograniczające rozpór przy zastosowaniu właściwych połączeń ze skrajnymi kulawkami.

Literatura:
• Franz Kramer – Grundwissen des Zimmerers
• Hans-Jürgen Sterly, Horst Böttcher, Heino Walter – Ceramiczne pokrycia dachowe – szczegóły wykonawcze
• Ernst Neufert – Podręcznik Projektowania architektoniczno-budowlanego
• J. Pogorzelski, L. Urban – Ustroje budowlane, cześć II – konstrukcje drewniane
• Janusz Kotwica – Konstrukcje drewniane w budownictwie tradycyjnym
Autorzy:
mgr inż. Piotr Leń – Dietrich’s Polska
Piotr Głowacki – student – SGGW Warszawa
Piotr Jaczewski – student – SGGW Warszawa