Lukarny czy okna połaciowe cz. 1

Zanim wybierzemy rodzaj okien dachowych lub lukarny, poznajmy ich zalety i wady, uwzględniając nie tylko wygląd budynku, ale przede wszystkim walory użytkowe obu rozwiązań.

Do oświetlenia poddasza często nie wystarczają okna w ścianach szczytowych i trzeba zastosować okna w obrębie połaci dachowej. Dawniej służyły do tego lukarny, czyli małe okienka w dachu, doświetlające mansardę lub strych, często ozdobnie obramowane. Obecnie w dachach stosuje się zwykłe okna umieszczone w ściance frontowej nadbudówki w dachu lub przystosowane do instalowania bezpośrednio w połaci dachowej okna połaciowe. Mimo iż dzisiejsze okna w różnego rodzaju nadbudówkach w dachu są znacznie większe niż dawne lukarny, nazywane są również lukarnami.

Sposób doświetlenia poddasza zawsze określony jest w projekcie architektonicznym, dlatego wybierając projekt warto rozważyć, które z rozwiązań bardziej nam odpowiada, bowiem każde z nich ma i zalety i wady.

Uwaga: zmiana decyzji w trakcie budowy albo wstawienie lukarny w dach domu już użytkowanego, wymaga uzyskania nowego pozwolenia na budowę – na podstawie odpowiednio zmodyfikowanego projektu.

Okna w dachu a wygląd domu

Lukarna to bardzo wyrazisty fragment domu, który wpływa na jego architekturę, więc choć wielkość, kształt, sposób przekrycia oraz wykończenia lukarn mogą być różne, warto zadbać o to, by były spójne z bryłą budynku.

Okna połaciowe to prosty i nowoczesny sposób na dobre oświetlenie pomieszczeń na poddaszu – można je montować pojedynczo lub w zestawach – w układzie pionowym lub poziomym. Umieszczone w płaszczyźnie dachu praktycznie nie zmieniają wyglądu domu, bo z poziomu terenu prawie ich nie widać.

Funkcjonalność

Lukarny lepiej sprawdzają się na dachach stromych (o pochyleniu powyżej 45o), i o wysokich ściankach kolankowych (powyżej 1 m), w których skośne połacie nie ograniczają zbytnio dopływu światła dziennego, a wnęka lukarny nie tworzy trudnego do racjonalnego wykorzystania “korytarza”.

Lepiej nie oświetlać poddasza kilkoma pojedynczymi lukarnami, ponieważ utworzyłyby one liczne wąskie nadbudówki, które wcale nie poprawiają znacząco funkcjonalności poddasza. Jeżeli zależy nam na uzyskaniu możliwie największej powierzchni poddasza o dostatecznej wysokości użytkowej (co najmniej 190 cm), lepiej wybrać jedną większą lukarnę, obejmującą znaczną część połaci dachowej, mimo że kilka mniejszych prezentuje się bardziej malowniczo (zdjęcie).

Okna połaciowe można zastosować niemal w każdym dachu o nachyleniu co najmniej 15 stopni. Nie zwiększają one wprawdzie wysokości poddasza, ale oświetlają je skuteczniej niż lukarny.

Uwaga: zgodnie z przepisami, w pomieszczeniu przeznaczonym na stały pobyt ludzi powierzchnia okna mierzona w świetle ościeżnicy powinna wynosić co najmniej 1/8 powierzchni podłogi, jednak na poddaszach – ze względu na skosy dachowe – do powierzchni użytkowej podłogi liczy się tylko tę jej część, nad którą dach jest nie niżej niż 190 cm od podłogi.

Okna warto tak zaplanować, aby w pomieszczeniu nie zostały ciemne kąty. Lukarny raczej tego nie zapewnią, a okna połaciowe – tak. Jeśli umieścimy je w różnych partiach dachu, możemy precyzyjnie doświetlić każdą część poddasza – nawet w głębi domu (zdjęcie). Należy jednak pamiętać, by część okien na poddaszu zapewniała kontakt wzrokowy z otoczeniem.

Rozmieszczenie okien

W lukarnach okna osadza się na takiej samej wysokości co w ścianach pomieszczeń bez skosów, to znaczy 85-100 cm od poziomu podłogi. Dolna krawędź okien na piętrach nie powinna zgodnie z przepisami znajdować się niżej niż 85 cm od podłogi. Dolna krawędź okna nie powinna wypaść powyżej wzroku patrzącego człowieka, lukarna ma bowiem zapewniać taki sam kontakt z otoczeniem jak zwyczajne okno. Górną krawędź okna wyznacza kształt lukarny, a jej wysokość zależy od geometrii dachu. Klamki, podobnie jak w zwykłym oknie, umieszczane są w połowie wysokości, aby otwieranie i zamykanie okna było wygodne.

Również okno połaciowe powinno być osadzone w taki sposób, aby umożliwić kontakt wzrokowy ze światem zewnętrznym (za wyjątkiem tych wyżej położonych, które doświetlą najciemniejsze obszary poddasza), i to zarówno osobie stojącej, jak i siedzącej przy oknie. Ponadto umiejscowienie okna nie może utrudniać jego otwierania i zamykania, a spełnienie tych warunków zależy od nachylenia połaci dachowej.

Najwygodniej umiejscowione okno połaciowe dolną krawędź ma na wysokości 90-100 cm nad podłogą, a górną nie wyżej niż 185-205 cm, bowiem wówczas jego klamka znajduje się w zasięgu ręki. Niektóre okna można oczywiście montować wyżej, zwłaszcza gdy zależy nam na dobrym oświetleniu wysokiego poddasza, ale wówczas do otwierania okna konieczne będzie używanie dodatkowego drążka lub zainstalowanie mechanizmu elektrycznego uchylania.