JAK POPRAWNIE ZAPROJEKTOWAĆ I WYKONAĆ DACH PŁASKI? – WYTYCZNE STOWARZYSZENIA DAFA

Referat przedstawiający ważne zagadnienia dotyczące podniesienia jakości robót poprzez określenie standardów ich wykonania stanowił wartość merytoryczną konferencji naukowo-technicznej „DAchy i FAsady – wyższy standard budownictwa”, zorganizowanej przez Stowarzyszenie Wykonawców Dachów Płaskich i Fasad DAFA w dniu 26 stycznia 2012 r. w trakcie Międzynarodowych Targów Poznańskich BUDMA.

Prezentacja omówiła wybrane aspekty opublikowanych przez Stowarzyszenie DAFA „Wytycznych do projektowania i wykonywania dachów z izolacją wodochronną – wytyczne dachów płaskich”, zawierające informacje na temat projektowania i wykonania izolacji dachów:
• z materiałów bitumicznych,
• z tworzyw sztucznych ( PVC, TPO, EPDM i inne)
• izolacji natryskowych.

Zakres „Wytycznych…” obejmuje następujące zagadnienia:
• Podstawowe informacje oraz definicje
• Podstawowe zasady technik izolacji wodochronnej
• Konstrukcja stropów
• Elementy izolacji wodochronnej, wymagania i stosowanie
• Instrukcje techniczne dotyczące wykonywania izolacji przeciwwodnych
• Zabezpieczenie izolacji wodochronnej dachu przeciwko siłom ssącym wiatru
• Zabezpieczenie pokrycia i powierzchni użytkowych
• Detale dachowe – wykończenia i obróbki, dylatacje itd.
• Remonty oraz utrzymanie dachów • Rysunki rozwiązań detali

Zakres obowiązywania:

Wytyczne dotyczą wykonywania oraz projektowania izolacji wodochronnych na dachach płaskich i pochylonych (np.: dachy, tarasy, przejścia, chodniki, balkony, dachy zielone) ze wszystkimi elementami niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania pokrycia dachowego. Wytyczne nie odnoszą się do powierzchni obciążonych ruchem ulicznym.

Dachy nieużytkowe:

Dachy nieobciążone ruchem są projektowane jako powierzchnie nieprzeznaczone do ciągłego użytkowania przez pieszych, przez ruch samochodowy lub jako powierzchnie dachów zielonych. Jedyne obciążenia (poza ciężarem własnym elementów pokrycia oraz oddziaływaniami od wiatru, śniegu itp.) ograniczone są do obciążeń spowodowanych wykonywaniem czynności konserwacyjnych i naprawczych.

Dachy użytkowe:

• Powierzchnie przeznaczone do użytkowania przez pieszych, np.: tarasy, balkony, przejścia, chodniki;
• Powierzchnie przeznaczone na dachy zielone lub jakiekolwiek inne typy dachów pokryte zielenią;
• Powierzchnie obciążone wyposażeniem takim jak kolektory słoneczne, ogniwa słoneczne, urządzenia dźwigowe lub inne wyposażenie eksploatacyjne budynku zlokalizowane na dachu.

Pochylenie powierzchni dachowych

• Powierzchnie przewidziane do pokrycia warstwą izolacji wodochronnej powinny posiadać pochylenie o wartości przynajmniej 2% (~1°) w celu zapewnienia minimalnego odpływu wód opadowych.
• Wewnętrzne przewody odwadniające powinny mieć odpowiedni spadek w celu zapewnienia właściwego przepływu wód opadowych zebranych z powierzchni dachu.
• Dachy z pochyleniem o wartości mniejszej niż 2% (~1°) są konstrukcjami specjalnymi i powinny być brane pod uwagę jedynie w sytuacjach wyjątkowych. Dachy i rynny ze spadkiem o wartości poniżej 2% wymagają zastosowania odpowiednich środków zapobiegawczych w celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia zastoisk wody.

Stropy stalowe (z blachy)

Ewentualnie nagromadzona woda w dolnej części stropu z blachy trapezowej może być odprowadzona poprzez uprzednio wykonane otwory odwadniające.

Warstwa do regulacji przepływu pary wodnej (paroizolacja)

Paroizolacja zapobiega dyfuzji pary wodnej powodującej uszkodzenie całego układu warstw dachowych (oraz obniżenie przede wszystkim ich właściwości termoizolacyjnych). Warstwa ta jest niezbędna w przypadku dachów niewentylowanych.

Stosowanie:

Warstwa paroizolacji może być luźno układana lub częściowo albo całkowicie przyklejona do podłoża. Połączenia zakładkowe muszą być w pełni sklejone (uszczelnione). W przypadku stosowania do wykonania paroizolacji folii PE, połączenia zakładkowe muszą być w pełni uszczelnione z zastosowaniem odpowiedniej taśmy klejącej.

Izolacja cieplna:

• Sztywne piankowe płyty termoizolacyjne nie powinny mieć powierzchni większej niż 1m2 w przypadku klejonych systemów dachowych. Długość każdej z krawędzi sztywnych piankowych płyt termoizolacyjnych nie powinna być większa niż 1,25m.
• Materiały termoizolacyjne zlokalizowane pod warstwą paroizolacji (np.: lekki beton lub pustki niewentylowane) mogą powodować występowanie wewnętrznej kondensacji pary wodnej w tych warstwach.
• Płyty ze szkła piankowego powinny być przyklejane do podłoża przy pomocy kleju bitumicznego lub przy pomocy innego środka klejącego w przypadku układania na ciągłej, jednorodnej powierzchni. W przypadku układania bezpośrednio na stropie, podłoże musi być odpowiednio wypoziomowane i gładkie.
• W przypadku, gdy warstwa izolacji termicznej ułożona jest ponad warstwą izolacji wodochronnej, poddawana jest oddziaływaniu czynników atmosferycznych (m.in. opady deszczu). W związku z tym należy stosować odpowiednie materiały (np. polistyren ekstrudowany) charakteryzujące się bardzo niską nasiąkliwością.

Ważne informacje (dachy balastowe odwrócone):

• Izolacja termiczna układana nad warstwą izolacji wodochronnej wymaga stabilnego podłoża (np. strop betonowany).
• W przypadku, gdy izolacja układana jest w jednej warstwie, musi mieć felc.
• Należy stosować odpowiednie warstwy rozdzielające ponad warstwą izolacji termicznej, np. maty drenażowe, geowłókniny itp., zapobiegające penetracji zanieczyszczeń (w szczególności pyłów itp.) pod warstwę izolacji termicznej.
• Izolacja termiczna, ze względu na siły wiatrowe, musi być balastowana.
• Odwodnienie dachu powinno być zaprojektowane w taki sposób, aby nie dopuścić do występowania wody pod warstwą izolacji termicznej. Jeżeli jest to konieczne, powinny zostać ukształtowane odpowiednie spadki.

Instrukcje techniczne dotyczące wykonywania izolacji przeciwwodnych.

Informacje ogólne:

Pochylenie dachu może odbiegać od przyjętego w projekcie:
• w granicach dopuszczalnych określonych w odpowiednich tolerancjach,
• z powodu różnić w grubości stosowanych materiałów,
• z powodu występowania na powierzchni pokrycia zakładów itp. wynikających z układania poszczególnych warstw materiałów.
Na dachach, których zaprojektowany spadek wynosi max. ok. 5% (~3°), występowanie ewentualnych zastoisk wody jest nieuniknione.
• W miejscach połączeń arkuszy izolacji wodochronnej z obrzeżami z drewna lub innych podobnych detali mogą występować nieznaczne różnice w izolacyjności termicznej tych miejsc, co może objawiać się na przykład w postaci oszronienia spodniej strony dachu, cieńszej warstwy śniegu lub występowania nieznacznego zawilgocenia. Występowanie takich objawów nie stanowi defektu pokrycia dachowego.
• Uzyskanie całkowitego przyklejenia warstw klejonych do podłoża bez jakichkolwiek pęcherzy nie jest zawsze możliwe w warunkach budowy. Dopuszcza się występowanie pojedynczych pęcherzy.
• Występowanie na powierzchni pokrycia dachowego (izolacji wodochronnej):
• ciemniejszych powierzchni,
• małych lokalnych zastoisk wody,
• drobnych pofałdowań lub zmarszczek oraz
• gromadzenie się wody na połączeniach arkuszy materiału izolacyjnego nie stanowi żadnego defektu w wykonaniu płaskiego pokrycia dachowego i nie może obniżać właściwości użytkowych. Defektu wykonawczego nie stanowią również ewentualne widoczne wypływy materiału klejącego wierzchnią warstwę izolacji wodochronnej (np. wypływ materiału bitumicznego w przypadku pap bitumicznych).

Zakłady pomiędzy arkuszami izolacji wodochronnej:

• Przy papach bitumicznych zakłady powinny wynosić co najmniej 8 cm.
• Przy membranach z tworzyw sztucznych zakład rolek wzdłuż linii zgrzewania wynosi co najmniej 4 cm.
• Należy unikać występowania podwójnych zakładów typu T (łączenie w jednym miejscu czterech sąsiednich arkuszy) np. poprzez odpowiednie przesunięcie połączeń.

Dodatkowe środki w przypadku nachylenia połaci dachowej powyżej 5% (~ 3°):

W przypadku nachylenia połaci dachowej powyżej 5% (~ 3°), konieczne jest zastosowanie dodatkowych środków, które zapobiegną zsuwaniu się warstw pokrycia dachu w kierunku nachylenia, w szczególności, gdy dach będzie nagrzany przez słońce.
Konieczne może być osobne lub łączone zastosowanie następujących środków:
• zabezpieczenie izolacji wodochronnej na górnej krawędzi (kalenica) poprzez umocowanie łącznikami o średnicy ok. 5cm,
• umocowanie przy użyciu taśm metalowych ew. blach laminowanych (listew montażowych),
• przeciągnięcie hydroizolacji przez kalenicę i umocowanie od górnej strony,
• stosowanie pap zgrzewanych oraz pap dachowych do dachów stromych,
• stosowanie do warstw sklejanych stałych mas klejowych lub innych odpowiednich klejów,
• stosowanie pap dachowych o dużej wytrzymałości na rozciąganie,
• układanie pasm w kierunku nachylenia,
• podział długości pap,
• montaż wsporników (np. drewnianych) do umocowania warstw izolacji cieplnej oraz wodochronnej.

Zabezpieczenie izolacji wodochronnej dachu przeciwko siłom ssącym wiatru:

Liczba łączników (na jednostkę powierzchni) zależy od wartości sił odrywających, sposobu instalacji jak również typów łączników. Wszystkie tego typu elementy powinny być odpowiednio zaplanowane i ostatecznie ustalone już na etapie projektu i ujęte w dokumentacji przetargowej.
Jako regułę przyjmuje się, iż łączniki mocujące izolację wodochronną do podłoża (np. blaszanego) równocześnie stanowią stabilizację warstwy izolacji termicznej oraz paroizolacji. W miejscach, takich jak np. wewnętrzne powierzchnie pokrycia dachowego, może się okazać konieczne zastosowanie mocowania mechanicznego płyt izolacji termicznej oddzielnie również za pomocą mocowania mechanicznego lub klejenia.

Zabezpieczenie za pomocą obciążenia dodatkowego

W celu zapewnienia ochrony przed odrywaniem warstw izolacyjnych, możliwe jest zastosowanie następujących materiałów balastujących:
• żwiru o uziarnieniu 1,6-3,2 cm i grubości warstwy min. 5 cm,
• płyt chodnikowych (lub innych płytek betonowych) ułożonych na warstwie żwiru (lub specjalnych podkładkach plastikowych umożliwiających regulację wysokościową w celu zapewnienia odpowiedniego wypoziomowania nawierzchni) przy zastosowaniu odpowiedniej warstwy ochronnej lub rozdzielającej (żwir od warstwy izolacji wodochronnej lub termicznej),
• różnego rodzaju bloków betonowych ułożonych również na warstwie żwiru przy zastosowaniu odpowiedniej warstwy ochronnej lub rozdzielającej (patrz powyżej),
• bloków betonowych, o wymiarach ok. 2,5×2,5 m i grubości ok. 10cm, ułożonych na podkładzie z zaprawy cementowej i warstwie rozdzielającej lub ochronnej,
• gazonów z zielenią lub ogólnie ziemi roślinnej z nasadzeniami (wraz z odpowiednimi warstwami drenażowymi i ochronnymi).
W rejonie krawędzi oraz narożników dachu, luźno ułożone materiały mogą być zdmuchiwane przez wiatr (lub wyrzucane przez ptaki). W związku z tym w tych rejonach zaleca się stosowanie wykończenia z płytek betonowych (lub zastosowanie odpowiednich siatek ochronnych).

Ciężkie warstwy ochronne

Warstwa żwirowa:
Zasadniczo, do wykonania ciężkiej warstwy ochronnej w postaci żwiru, należy żwir o uziarnieniu 1,6/3,2 cm o grubości warstwy min. 5 cm. Taka warstwa żwiru zawiera w sobie również ziarna drobniejsze i grubsze oraz może zawierać materiał, który nie jest odporny na działanie mrozu. Spękane, lub pokruszone ziarna żwiru są nieuniknione i nie mogą być postrzegane jako elementy stanowiące defekt warstwy żwiru. Nie wpływa to w żaden sposób na właściwości ochronne tej warstwy jak również na jej funkcję jako warstwa balastująca. Jeżeli warstwa żwiru stosowana jest również jako warstwa balastująca, jej grubość i wynikający z tego ciężar na jednostkę powierzchni powinna być tak dobrana, aby zrównoważyć oddziaływanie sił odrywających wiatru. Nawierzchnie przeznaczone do ruchu pieszego:
• Nawierzchnie dachowe przeznaczone do ruchu pieszego produkuje się np. z płyt chodnikowych lub płyt fasadowych na żwirze lub łupku o grubości średnio 3 cm. Na izolacjach wodochronnych z pasm bitumicznych można, a na izolacjach z pasm tworzyw sztucznych koniecznie trzeba położyć warstwę ochronną.
• Nawierzchnia tarasów powinna mieć nachylenie wynoszące co najmniej 1% (~0,5°).
• Wykorzystanie ewentualnych regulowanych podstawek dystansowych do wypoziomowania warstwy nawierzchniowej jest możliwe w przypadku gdy podłoże jest stabilne. Pod spodem zalecane są warstwy ochronne.
Roślinność dachowa:
• W przypadku dachów zielonych należy rozróżnić podział na zieleń intensywną oraz ekstensywną. Ma to szczególne znaczenie w przypadku doboru grubości warstw wegetacyjnych, jak również jego właściwości w odniesieniu do typu roślinności.
• Ekstensywna roślinność zasadniczo wymaga relatywnie cienkiej warstwy glebowej. Powyższe znajduje zastosowanie w przypadku roślin, które nie osiągają wysokości większej niż 15 cm. Zastosowanie zieleni ekstensywnej stanowi również alternatywę w stosunku do warstwy żwiru jako warstwy balastowej lub warstwy ochronnej.
Detale dachowe:
Wszelkie połączenia, szczeliny dylatacyjne itp. na elementach wykończenia izolacji wodochronnej powinny zapewniać szczelność aż do ich najwyższych punktów, jak również muszą zapewniać możliwość przeniesienia naprężeń termicznych i mechanicznych oraz być odporne na działanie czynników atmosferycznych.

Wykończenie izolacji na powierzchniach pionowych

Wykończenie izolacji przeciwwodnej: Wysokość wykończenia izolacji na powierzchni pionowej powinna wynosić:
• 15 cm,
• przynajmniej 12cm dla dachów o pochyleniu do 9% (~5°),
• przynajmniej 10cm dla dachów o pochyleniu przekraczającym 9% (~5°).
Powyższe wysokości należy odnosić względem poziomu najwyższych warstwy wykończeniowych, nawierzchniowych itp. takich jak na przykład żwir. Powyższe wartości są wartościami minimalnymi i mogą być one odpowiednio zwiększone przez krajowe przepisy. Dodatkowo w miejsca, gdzie może występować gruba pokrywa śniegu konieczne może się okazać zwiększenie wysokości wykończenia izolacji.
• Wykończenie izolacji na powierzchni pionowej musi być zabezpieczone przeciw jej zsunięciu się w dół. Zabezpieczenie należy wykonać poprzez mocowanie izolacji wzdłuż górnej krawędzi.
• Listwy mocujące, które dodatkowo zapewniają również ochronę przed penetracją wody muszą być odpowiednio sztywne, aby na całej swej długości w jednakowy sposób dociskały warstwę izolacji wodochronnej.
• Odległość pomiędzy łącznikami nie powinna przekraczać 20 cm. Łączniki zastosowane do mocowania listwy powinny zapewniać odpowiedni docisk mocowanej izolacji. Zastosowanie dodatkowych obróbek blacharskich ponad listwami mocującymi zapewnia dodatkową ochronę przed penetracją wody w rejon mocowania listwy.
Wykończenie izolacji przebić i przejść instalacji przez warstwy izolacji wodochronnej: Odległość pomiędzy przebiciami czy też przeprowadzeniami, jak również od innych elementów wykończenia (np. attyk, ścian itp.) powinna wynosić min. 30 cm, aby możliwe było poprawne wykończenie i uszczelnienie takiego miejsca. Podana odległość powinna być mierzona od krawędzi kołnierza lub innej podobnej obróbki zastosowanej jako element wykańczający.

Odwodnienie połaci dachowej:

• Powierzchnie dachowe odwadniane za pośrednictwem wpustów, bez względu na ich powierzchnię, powinny posiadać minimum dwa wpusty odwadniające albo jeden wpust oraz przelewy awaryjny.
• W przypadku tarasów odwodnienie musi być zapewnione z poziomu izolacji wodochronnej.

Podsumowanie

„Wytyczne do projektowania i wykonywania dachów z izolacją wodochronną”:
• nie są dokumentem obowiązującym (nie mają mocy prawnej);
• są uznanym przez międzynarodowe środowisko branżowe standardem dla projektowania i wykonawstwa dachów płaskich, a także punktem odniesienia w wielu kwestiach spornych (także dla spraw sądowych);
• stanowią obowiązkową literaturę techniczną dla architektów, projektantów, wykonawców, inwestorów i innych uczestników procesu inwestycyjnego.
Znaczenie i przyszła rola aktualnych Wytycznych jest dla wielu z nas jeszcze może nie w pełni doceniona. Może wiele osób nie zdaje sobie sprawy, jaką wartość mają ujednolicone przepisy i normy wykonywania i planowania dachów płaskich i hydroizolacji.
Aktualne wytyczne bazują na prawie 60-letnich doświadczeniach Międzynarodowego Związku Dekarzy IFD. Nad ich aktualizacją, związaną ze zmieniającymi się wymaganiami, normami, nowymi technologiami i materiałami, pracują nie tylko komisje związkowe, ale i jednostki badawcze instytutów naukowych i uczelni w całej Europie.
Wykorzystajmy tą ogromna wiedzę i doświadczenia. Zastanówmy się nad sensem często jeszcze słyszanego komentarza: …”a po co tak?, my zawsze robiliśmy po swojemu…” Poprawmy przez stosowanie się do nowych Wytycznych ciągle złą opinię o dachach płaskich, tarasach i balkonach.

Witold Okoński,
PHOENIX Dichtungstechnik GmbH,
Stowarzyszenie DAFA