Sposób przerobu drewna okrągłego na tarcicę.
W zależności od rodzaju drewna okrągłego, jego wymiarów i przeznaczenia tarcicy stosuje się różne rodzaje przetarcia. Decyduj one o jakości tarcicy, jej wyglądzie (rysunek słojów rocznych) oraz właściwościach technicznych, jak podatności na odkształcenia paczenie się wskutek skurczu.
Najważniejsze sposoby przetarcia są następujące.
1. Przetarcie jednokrotne (“na ostro”) (rys. 1)
W jednym przejściu traka albo przy użyciu taśmówki drewno okrągłe zostaje przetarte na nieobrzynane deski lub bale. Jeśli kłod nie ma sęków zewnętrznych, to w celu lepszego wykorzystania desek z bocznej jej części nadaje się im z reguły mniejszą szerokoś niż deskom z części środkowej.
2. Przetarcie jednodzielne, dwudzielne lub wielodzielne (rys. 2)
Przetarcie jednodzielne polega na wycięciu z drewna okrągłego tylko jednego krawędziaka albo jednej belki (rys. 2a). Prz późniejszym suszeniu występują w normalnym przypadku stosunkowo duże ( pęknięcia skurczowe. Jeśli z jednego okrąglak uzyskuje się dwa krawędziaki czy dwie belki, wówczas mówimy o przetarciu dwudzielnym lub też przetarciu przez rdzeń (rys. 2b Przy takim sposobie przetarcia rdzeń może być pozostawiony. Materiał przetarty przez rdzeń ma skłonność do paczenia się, a jeg zdolność zachowywania wymiarów jest ograniczona.
Jeśli z jednego okrąglaka uzyskuje się trzy krawędziaki lub belki albo więcej, wówczas mówimy o przetarciu wielodzielnym (rys. 2d)
3. Przetarcie dwukrotne (rys. 3)
Przetarcie takie jest nazywane także przetarciem z pryzmowaniem. Drewno okrągłe zostaje przetarte w dwóch przejściach. Najpierw przeciera się boczne części okrąglaka, a następnie uzyskaną pryzmę (belkę) obraca się o 90! i przeciera na deski lub ba jednakowej szerokości.
4. Przetarcie promieniowe (rys. 4)
Jest to specjalny sposób przetarcia dla taśmówek i traków, stosowane z reguły ze względu na koszty tylko w przypadku wybranyc grubych okrąglaków do ekonomicznego pozyskiwania O tarcicy promieniowej.
5. Przetarcie styczne (rys. 5)
W przypadku przetarcia stycznego okrąglak zostaje przecięty równolegle do osi pnia w taki sposób, że tarcica ma wyraźny rysune słojów rocznych, tym żywszy, im dalej od środka pnia.
6. Przetarcie połówkowe (rys. 6)
Specjalny sposób przetarcia stosowany do drewna dębowego w celu uzyskania tarcicy dębowej wysokiej klasy.
7. Przetarcie krzyżowe (rys. 7)
Przetarcie okrąglaka na cztery krawędziaki z rdzeniem otwartym. Przyjęcie proporcji przekroju b/h = 1/2 z reguły gwarantuje dobr zachowywanie nadanych wymiarów. Poszczególne krawędziaki w większej części nie mają rdzenia.
Jeśli do wykonania prac ciesielskich lub stolarskich potrzebna jest tarcica uzyskiwana przy zastosowaniu specjalnego sposob przetarcia, należy to uzgodnić odrębnie.
Literatura:
KRZYSIK D.: Nauka o drewnie. PWN, Warszawa 1974.
MILEWSKI A.: Materiały i wyroby z drewna. Warszawa 1965.
PN-75/D-01001. Tarcica. Podział, nazwy i określenia.
Udostępnij artykuł
Nie wiedziałem, że tarcica dzieli się na tyle rodzajów przetarcia ze względu na cięcie, wygląd , grubość. W tartakach najczęściej mamy dostępne gotowe deski, bale, belki, listwy, łaty czy krawędziaki. Rodzaj przetarcia drzewa okrągłego przez piłę ma znaczenie, co niej wyjdzie finalnie.
Do tej pory dla mnie deska to była po prostu deska ale jednak okazuje się jak bardzo byłem w błędzie. Różnią się one ze względu na rodzaj w jaki zostaną przetarte. Co ciekawe różne przetarcia stosuje się w zależności od rodzaju drewna.
Nie miałem pojęcia, że jest aż tyle rodzajów tarcicy drewna okrągłego ze względu na cięcie. Cięcia widać na poszczególnych rysunkach przetarć jak piła tnie słoje roczne. Od tego jak drewno zostanie przygotowane do pewnej postaci desek czy belek zależy późniejsza jego trwałość.
Dla mnie jako laika do tej pory, deska to była po prostu wycięta (przetarta) wzdłuż ze ściętego drzewa. Artykuł uzmysłowił, w jaki sposób dokonuje się przetarcia uzyskując w ten sposób rożną jakość tarcicy, jej wygląd i właściwości. Tak uzyskana tarcica może dzięki temu być wykorzystana, uwzględniając specyficzne wymagania.