Więźba dachowa

Dach trudne miejsca

Każdy dach składa się z konstrukcji nośnej pokrycia, podkładu usztywniającego i podtrzymującego pokrycie oraz systemu odwodnienia, a także z odpowiedniej warstwy izolacji termicznej i przeciwwilgociowej. Błędy mogą powstać na każdym etapie realizacji inwestycji – od projektu, po przez dobór materiałów konstrukcji, do wykonawstwa. Najczęściej wykonywane konstrukcje dachowe, szczególnie w budownictwie domów jednorodzinnych to więźby drewniane.

Na etapie projektowania istotne jest, by wszystkie elementy współgrały ze sobą. Dachy o urozmaiconych powierzchniach z dużą liczbą detali tworzą ciekawą bryłę budynku i są wyzwaniem realizacyjnym dla wykonawców.

Na pochylenie połaci dachowych wpływ mają warunki klimatyczne, rodzaj pokrycia, zastosowana konstrukcja dachowa, przeznaczenie poddasza i wymagania architektoniczne występujące w danym regionie. Właściwie dobrane pochylenie połaci dachowej w dużej mierze decyduje o kształcie i wykończeniu dachu, a tym samym o poprawnym wykonaniu całości. Im powierzchnia dachu ma bardziej skomplikowany kształt, tym od wykonawcy wymagane jest większe doświadczenie. Zwiększa to bowiem trudność wykonania i prawdopodobieństwo występowania przecieków (szczególnie po kliku latach eksploatacji).

Prawidłowa praca dachu wpływa na pracę całego budynku. W trakcie montażu ważne jest zapewnienie stateczności konstrukcji, czyli zabezpieczenie głównych elementów dachu przed przewróceniem przez silny wiatr. Główne elementy więźby stanowią wiązary.

Elementy konstrukcyjne więźby dachowej

Podstawowymi elementami, składającymi się na konstrukcję wiązarów dachowych, są krokwie, płatwie, jętki, kleszcze, słupy i murłaty.

Zasadniczymi elementami każdej więźby dachowej są krokwie. Najprymitywniejsze konstrukcje dachowe tworzyły właśnie krokwie wkopane końcami w ziemię i związane u góry. Podlegają one zginaniu i ściskaniu, dźwigają pokrycia dachu i przekazują obciążenia zewnętrzne na inne elementy więźby. W najprostszym układzie krokwie pracują jak belki jednoprzęsłowe. Zmniejszenie elementów zginających i ugięć krokwi osiąga się, stosując jętki lub kleszcze. Jętka w konstrukcji krokwiowo-jętkowej powoduje, że siły parcia wiatru w połowie przenoszone są na krokwie przeciwległych połaci. Jętka pracuje jak rozpora, tworząc sprężystą podporę dla krokwi. Newralgiczne miejsce w dachu krokwiowo-jętkowym stanowi oparcie dolnego końca krokwi. Krokwie opiera się na stopach i ścianach za pomocą murłaty. Niewłaściwe oparcie krokwi lub zakotwienie murłat spowoduje, że jętka będzie rozciągana, pracując niezgodnie ze swoim przeznaczeniem.

Kolejnym ważnym elementem więźby dachowej są płatwie, czyli poziome belki przejmujące obciążenie z krokwi. W przypadku braku krokwi, ciężar pokrycia dachowego jest przenoszony bezpośrednio przez płatwie, opartych na słupach, zastrzałach lub innych belkach. W wyniku oparcia krokwi na płatwie pośredniej większości obciążenia przekazywana jest poprzez ściany stolcowe na konstrukcję stropu poddasza, zmniejszając w ten sposób wielkość sił rozpierających przekazywanych przez krokwie na budynek. Rozwiązanie takie umożliwia opieranie konstrukcji dachu na drewnianych lub murowanych ściankach kolankowych. W tym miejscu należy wspomnieć o konieczności umieszczania ścianek stolcowych w pobliżu ścian nośnych lub podciągów. Ze względu na ograniczenie długości handlowych niekiedy konieczne jest łączenie płatwi na każdym słupie. W celu zmniejszenia rozpiętości obliczeniowej płatwi do konstrukcji wprowadzane są miecze oparte dołem na słupach, a górnym końcem podpierające płatwie, co zapewnia usztywnienie dachu w kierunku podłużnym. Głównym zadaniem słupów jest podpieranie płatwi i przenoszenie obciążenia na belki stropowe lub stropy. Wraz z płatwami górnymi i dolnymi tworzą one szkielet zwany ścianą stolcową, który może tworzyć konstrukcję ścian wewnętrznych poddasza.

Słabe miejsca w więźbie:

Rola połączeń

Aby uniknąć błędów współpracy poszczególnych elementów konstrukcyjnych, szczególną uwagę należy zwrócić na prawidłowe wykonanie wszystkich połączeń konstrukcji dachowej. W przypadku dachu drewnianego siły powstające w składowych elementach konstrukcyjnych przekazywane są z jednych elementów na drugie za pomocą złącz i wrębów. Najczęściej stosowanymi połączeniami są połączenia ciesielskie, dodatkowo wzmacniane łącznikami w postaci gwoździ i śrub. Funkcją łączników jest usztywnienie połączenia, a także częściowe przejęcie sił w węźle w przypadku mniej dokładnego wykonania płaszczyzny oparcia. Drewno nie zabezpieczone przed deszczem i wiatrem bądź wbudowane o nieodpowiedniej wilgoci (drewno powinno zawierać maksymalnie 18-23% wilgoci) jest mniej odporne na gnicie i pęcznienie, a wykonane z takiego drewna połączenie w miarę wysychania znacznie się rozluźnia, co często można zaobserwować w starym budownictwie. Dla prawidłowej pracy układu konieczne jest, aby złącza były trwałe i sztywne, a ich wykonanie możliwie proste.

Ze względu na oszczędność drewna warto stosować elementy jednolite. Jednak w przypadku długości handlowej drewna, wynoszącej 6 m, już przy szerokości budynku około 10 m nieuniknione staje się sztukowanie elementów drewnianych. Połączenie powinno zostać umiejscowione nad elementami konstrukcyjnymi.

Należy pamiętać o wykonaniu złączy tak, aby nie osłabiały konstrukcji w miejscu połączenia elementów więźby, ponieważ wskaźnik wytrzymałości danego elementu zmniejsza się o 25-30% w miejscu połączeń. Przy połączeniach na śruby, pamiętać należy o stosowaniu podkładek z obydwu stron łączonych elementów – inaczej podczas dokręcania łącznika drewno w złączach może ulec zmiażdżeniu.

Rola murłaty

W wielu układach konstrukcji drewnianych całe obciążenie z dachu przekazywane jest za pośrednictwem murłaty na ściany zewnętrzne. Węzeł podporowy, jakim jest oparcie krokwi na murłacie, powinien zapewnić przeniesienie sił zarówno ściskających, jak i rozciągających na mur. Murłatę należy łączyć na długości tak, aby połączenie mogło pracować na rozciąganie. Aby zapewnić prawidłowe przekazywanie sił rozpierających na mur, murłata powinna być odpowiednio połączona murem, a ściany zewnętrzne zabezpieczone przed rozsunięciem za pomocą wieńców. Murłatę kotwi się w murze prętami o średnicy 18 mm lub płaskownikami 4/40 mm, długość kotwi zależy od wielkości przewidywanego ssania wywołanego wiatrem. Odległości między miejscami zakotwienia powinny być nie większe niż 2,5 m , czyli co 3 lub 4 krokwie. Brak połączenia murłaty z murem nośnym może bowiem w przypadku gwałtownego wiatru spowodować katastrofę budowlaną – osunięcie się całego dachu.

Dachy na ściankach kolankowych

Znaczne siły ściskające i rozciągające przekazują za pośrednictwem murłat wiązary drewniane oparte na ściankach kolankowych murowanych. Mury, zwłaszcza z betonu komórkowego, powinny być wzmacniane przez zastosowanie słupków żelbetowych, ponieważ w przeciwnym wypadku mogą ulec zarysowaniu lub rozkruszeniu.

Dach pulpitowy

Ściana zamykająca dach pulpitowy jest wysoka i niewielkiej grubości, nie może tym samym stanowić właściwego oparcia dla krokwi. Wskazane jest, by dach jednospadowy opierał się na osobnej konstrukcji. Do najtrudniejszych szczegółów konstrukcyjnych należy miejsce styku połaci dachowej ze ścianą pulpitową. Niewłaściwe wykonanie tego elementu powoduje uszkodzenia pokrycia i ściany zamykającej, co prowadzi do przeciekania dachu. W przypadku gdy dach pulpitowy ma niewielką rozpiętość i małe pochylenie, krokwie można opierać na ścianie zamykającej budynek. Najbardziej wskazane jest oparcie krokwi za pośrednictwem płatwi na wspornikach wypuszczonych ze ścian. Bezpośrednie oparcie konstrukcji dachu na ścianie zamykającej, nawet w przypadku, gdy jest to ściana zewnętrzna budynku głównego, nie jest rozwiązaniem poprawnym, ponieważ drgania i odkształcenia połaci dachowej prowadzą do osłabienia połączenia ze ścianą i uszkodzenia pokrycia dachowego.

Podsumowanie

W dachu jest wiele trudnych miejsc. Zadaniem konstrukcji dachowych jest przenoszenie obciążenia z dachu na mury, a także w przypadku słupów na stropy. Błędne rozwiązanie każdego z elementów dachu może prowadzić do uszkodzenia i w efekcie do awarii budowlanej. Złe ukształtowanie złącz zakłóca prawidłową pracę całej więźby. Nie dość staranne wykonanie połączenia elementów konstrukcyjnych sprawia, że mogą one pracować jako inne układy niż były zaprojektowane, co prowadzi do powstania znacznych sił (rozporu) i odkształcenia całego wiązara.

Aby zapewnić szczelność i trwałość dachu pulpitowego, jego konstrukcję należy uniezależnić od ściany zamykającej. W budynkach wolnostojących krokwi powinny być oparte na ściance stolcowej i nie przekazywać obciążeń na ścianę pulpitową. W przypadku dachów nad przybudówkami można wykorzystać zarówno wytrzymałość ściany, jak i sztywność budynku głównego i oprzeć krokwie na wspornikach wypuszczonych ze ścian.

Aby ustrzec się kłopotów związanych z konstrukcją drewnianą dachu, na każdym etapie realizacji należy przestrzegać zasad prawidłowego wykonawstwa. Poprawne i staranne wykonanie poszczególnych elementów da gwarancję, że dach prawidłowo spełni swoją funkcję.

4.9/5 - (11 votes)

Data publikacji: 26 kwietnia, 2013

Autor:

4.9/5 - (11 votes)


Komentarze


Udostępnij artykuł

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

  1. Kalka
    wtorek, 9 kwietnia, 2019

    Jest wiele słabych miejsc w więźbie. Trzeba mieć dużą wiedzę i umiejętności, aby uniknąć w tych miejscach błędów. Na pewno trzeba zwrócić uwagę na różnego rodzaju połączenia.

Podobne artykuły