Jak dobrać rynny

Nowoczesne systemy rynnowe to nie tylko instalacje odprowadzające wodę z powierzchni dachu. Dzięki zastosowaniu odpowiednich materiałów wykonania rynien, a także właściwemu dobraniu ich kształtu i koloru, zyskamy dodatkowe walory estetyczne budynku.

Jak wiadomo rynny mają za zadanie zapewnienie ochrony ścian i fundamentów przed zalaniem. Dostępna na rynku oferta w zakresie rynien jest bardzo obszerna. Stąd też nabyć możemy modele zróżnicowane pod względem materiału wykonania. Podstawowy podział obejmuje więc rynny z tworzywa sztucznego, metalu i drewna.

Typowy system rynnowy składa się rynien poziomych (średnica: 10-12,5 cm) oraz pionowych rur spustowych (średnica: 7-10 cm). Nieodzownym elementem systemu rynnowego są także elementy mocujące. Chodzi przede wszystkim o haki, rynhaki i rynhaki obrotowe. Nie mniej ważne pozostają elementy o charakterze łączeniowym, czyli złączki i zatrzaski. Rynny z rurami spustowymi łączy się za pomocą leja. Dużym uznaniem cieszą się rynny półokrągłe. Zwraca się uwagę na ich znaczną wytrzymałość obciążeniową. Nabyć można również rynny w kształcie prostokątna. Wyróżniają je przede wszystkim walory o charakterze estetycznym. Interesujące rozwiązanie stanowią również modele półeliptyczne. Ich podstawowa zaleta to dobra przepustowość. Producenci oferują także rynny trapezowe. Walory estetyczne wyróżniają natomiast modele skrzyniowe, które bazują na budowie komorowej.

Systemy nietypowe

Na rynku nabyć można rozwiązania, które stanowią alternatywę dla tradycyjnych systemów spustowych. Są to przede wszystkim łańcuchy i rzygacze. Łańcuchy poddawane są cynkowaniu, stąd też zyskuje się ich zabezpieczenie przed rdzą. Ważne jest aby łańcuch był utwierdzony do podłoża, celem ograniczenia możliwości ruchu na boki. Zimą oblodzony łańcuch zwiększa swoją masę. Tym sposobem kluczowe pozostaje odpowiednie wzmocnienie konstrukcji mocującej. Rzygacze zazwyczaj przybierają kształty postaci zwierzęcych głów. Woda wypływa z nich pod dużym ciśnieniem. Rzygacze są dodatkowym walorem o charakterze estetycznym budynku.

Jaki materiał

Wybierając rynny jesteśmy postawieni przed koniecznością dobrania odpowiedniego materiału ich wykonania. Jak wiemy różne materiały mają swoje wady jak i zalety. Stąd też modele wykonane ze stalowej blachy ocynkowanej, cechują się przede wszystkim niską ceną. Na uwagę zasługuje ich trwałość. Podaje się bowiem, że wynosi ona około 25 lat. Jednak rozwiązanie to nie jest bez wad. Trudny montaż, który wymaga użycia lutowania przy użyciu specjalnej techniki, korozja w miejscu uszkodzenia, staranna konserwacja to podstawowe mankamenty rynien stalowych. Co prawda nowe elementy stalowe mają metaliczny połysk, to jednak po pewnym czasie użytkowania dochodzi do szarzenia i matowienia powierzchni. Tym sposobem konieczne jest pokrycie rynien specjalną farbą, przeznaczoną do materiałów ocynkowanych.

Producenci oferują również rynny wykonane z blachy aluminiowej. Jest ona zabezpieczona przed korozją. Dodatkową powłokę zewnętrzną niejednokrotnie stanowi lakier, poliester lub akryl. Poszczególne elementy systemu łączone są za pomocą nitów. Uszczelnienie stanowi natomiast klej do aluminium. Nabyć można gotowe odcinki do montażu lub zastosować specjalną maszynę, która tłoczy rynnę na wymaganą długość.

W instalacji odprowadzającej wodę z dachu uwzględnić możemy rynny z blachy miedzianej. Uwzględnia się tutaj czystą miedź lub miedź, która pokryta jest cynkiem lub akrylem. Pamiętajmy jednak, aby rynien tego typu nie montować na dachach pokrytych blachą aluminiową lub stalową. Wynika to stąd, że woda spływając może być przyczyną korozji miedzi. Po pewnym okresie użytkowania rynien naturalny kolor miedzi pokrywa się patyną, a barwa zmienia się na zielonkawo- turkusową.

Do wyboru mamy rynny z blachy tytanowo- cynkowej. Podkreśla się ich trwałość wynoszącą nawet 80 lat. Na uwagę zasługuje również odporność na korozję. Technika połączeń bazuje natomiast na klejeniu lub lutowaniu. Rynny z blachy tytanowo-cynkowej nie wymagają konserwacji.

Dostępne są także rynny z blachy ocynkowanej i powlekanej lub lakierowanej. Ich trwałość osiąga około 50 lat. Rynny z blachy ocynkowanej są odporne zarówno na korozję jak i działanie czynników o charakterze mechanicznym. Montaż bazuje na złączkach, które wyposażone są w specjalną uszczelkę gumową.

Przy wyborze zwróćmy uwagę na rynny z tworzywa sztucznego. Materiał wykonania stanowi w tym przypadku utwardzony (nieplastyfikowany) polichlorek winylu (uPVC). Trwałość elementów tego typu wynosi około 40 lat. Na uwagę zasługuje również odporność na działanie warunków atmosferycznych i czynników mechanicznych. Rynny plastikowe nie wymagają konserwacji. Łączenia bazują na złączkach z uszczelką. Do połączeń zastosować możemy również klej.

Rynny oraz rury spustowe dostępne są z uwzględnieniem różnych długości. W przypadku systemów bazujących na PVC i aluminium, długości poszczególnych elementów wynoszą od 1 do 6 m. Elementy systemów miedzianych i stalowych producenci oferują o długości 12 m. Długość rur spustowych najczęściej wynosi 3 m.

Niezależnie od tego, jaki uwzględnimy materiał wykonania rynien, ważna jest ich skuteczność w zakresie odprowadzania wody z dachu. Kluczową rolę odgrywa wytrzymałość i szczelność instalacji rynnowej. Pamiętajmy, że kompletując system rynnowy najlepiej skorzystać z wyrobów jednego producenta. Tym sposobem będziemy mogli łatwo dopasować poszczególne elementy systemu rynnowego. Większość producentów oferuje kompletne instalacje orynnowania łącznie z akcesoriami.

Interesujące rozwiązanie stanowią również rynny połaciowe, zwane także leżącymi. Są one instalowane bezpośrednio na połaci dachu. W Polsce orynnowania tego typu nie są zbyt popularne. Wynika to z tego, że zimą zalegająca warstwa śniegu może uszkodzić rynnę. Rynna połaciowa może być połączona, przez otwór w dachu, z rurą spustową, która jest ukryta pod warstwą izolacji. Tym sposobem zyska się dodatkowe walory estetyczne elewacji.

Rynny drewniane

W naszej instalacji, odpowiedzialnej za odprowadzanie wody z dachu, zastosować możemy również rynny drewniane. Podkreśla się, że stanowią dobry element uzupełniający dachu, który wykonany jest z materiałów, takich jak gont drewniany, wiór osikowy czy też trzcina. Do niedawna rynny tego typu cieszyły się dużym uznaniem na terenach wiejskich. Obecnie stawiają na nie inwestorzy, którzy chcą podkreślić ekologiczny charakter budynku. Najczęściej rynny drewniane produkowane są z materiałów pochodzących z obszarów górskich. Wynika to z tego, że takie drewno cechuje się dobrymi właściwościami wytrzymałościowymi. Praktycy podkreślają, że najlepsze do produkcji rynien jest drewno modrzewiowe. Niejednokrotnie używana jest do tego celu jest również jodła, świerk czy też cedr czerwony kanadyjski. W niektórych modelach przewiduje się otwory, dzięki czemu możliwe jest zamontowanie rur spustowych lub łańcuchów. Bardzo często do rynien drewnianych instalowane są rzygacze. Odprowadzanie wody jest więc skuteczne. Jak łączone są rynny drewniane? Otóż, przeznaczone są do tego obce pióra. Używa się również kleju poliuretanowego, który utwardza się w wyniku reakcji z wodą w powietrzu i elemencie klejonym. Trwałość rynien drewnianych zapewnia odpowiednia impregnacja. Chodzi przede wszystkim o mieszaninę olejów naturalnych. W standardowych narożnikach przewiduje się kąt wynoszący 90°. Na zamówienie mogą być wykonane elementy o innym kącie.

Obliczamy wymiary rynien

O tym jak skutecznie odprowadzana jest woda z dachu decyduje przepustowość układu rynnowego. Stąd też pamiętajmy, że przekroje zarówno rynien jak i rur spustowych muszą być tak dobrane, aby zapewniały skuteczne odprowadzanie wody nawet podczas wyjątkowo intensywnych opadów deszczu. Szerokość rynien oraz średnica rur spustowych dobierana jest w zależności od tzw. efektywnej powierzchni dachu (EPD). Jak zatem obliczyć ten parametr? Otóż, wynika on ze wzoru:

EPD = (1/2 H+W) x L

Gdzie:
H – wysokość samego dachu.
W – pozioma odległość kalenicy od okapu.
L – długość dachu.

Jeżeli nasz dach ma nachylenie mniejsze niż 10° zakłada się, że wartość EPD jest taka jak powierzchnia połaci dachu. Decydując się na konkretny model rynien zwróćmy uwagę na podawaną przez producenta maksymalną powierzchnię dachu, która może być odwodniona rynną o określonym przekroju i jedną rurą spustową, zainstalowaną na końcu rynny. Zakłada się przy tym, że średnie natężenie opadów wynosi 75 mm/h/cm². Nieodzowną rolę odgrywają więc tabele zawarte w specyfikacji technicznej konkretnego modelu rynien. W przypadku wylotu, który zamontowany jest centralnie, zyskamy nawet dwukrotne zwiększenie wydajności systemu, w porównaniu z rurą zainstalowaną na końcu rynny. Podczas doboru pamiętajmy, aby odległość pomiędzy rurami spustowymi nie przekraczała 24 m. Nie bez znaczenia pozostają również specjalne złączki dylatacyjne, dzięki czemu kompensowane są odkształcenia termiczne rynny.

Dachy skomplikowane

Nieco inaczej wygląda dobór poszczególnych elementów systemu rynnowego w przypadku dachów skomplikowanych, na przykład opartych na konstrukcji wielopołaciowej z lukarnami. Jeżeli stoimy przed koniecznością umieszczenia rury spustowej na innej ścianie, niż ta, na której zainstalowana jest rynna, powinniśmy obliczoną powierzchnię dachu pomniejszyć o 5%. Dotyczy to sytuacji kiedy narożnik oddalony jest od rury o więcej niż 2 m. Powierzchnię dachu pomniejszamy o 10% jeżeli narożnik oddalony od rury spustowej o mniej niż 2 m.

Śniegołapy dachowe

Największą popularnością cieszą się śniegołapy, które kształtem przypominają płotki śniegowe lub kołnierze. Materiał wykonania stanowi najczęściej blacha ocynkowana, zabezpieczona przed korozją. W zależności od koloru dachu dobieramy barwę śniegołapów. Typowe wysokości płotków wynoszą od 150 do 200 mm. Długość natomiast osiąga 200 lub 300 cm. Poszczególne elementy można ze sobą łączyć za pomocą specjalnego łącznika.

Co prawda w świetle przepisów prawa śniegołapy nie są wymagane, to jednak warto uwzględnić je już na etapie projektowania domu. Tym bardziej gdy miejsce jego zabudowy przewidziano w pobliżu ciągów komunikacyjnych. Zwróćmy uwagę, że za ewentualne uszczerbki na zdrowiu, które mogą być spowodowane osuwającym się śniegiem z dachu odpowiada właściciel domu.

Warto zaopatrzyć się także w narzędzia, dzięki którym zyskamy możliwość szybkiego czyszczenia i udrażniania rynien. Typowe przyrządy tego typu z jednej strony wyposażone są w skrobak wykonany z tworzywa sztucznego, odpornego na działanie czynników zewnętrznych, zaś z drugiej, w szczotkę z twardym włosiem. Komfort użytkowania poprawi bezstopniowo regulowane złącze, dzięki któremu możliwe jest ustawianie kąta pracy przyrządu po to, aby możliwie najbardziej wygodnie sięgnąć do rynny.

Pamiętajmy o konserwacji

O rynny musimy dbać. Stąd też przed rozpoczęciem sezonu zimowego powinniśmy czyścić z liści i innych zanieczyszczeń nie tylko rynny, ale również rury spustowe. Sprawdźmy również orynnowanie wiosną po pierwszych roztopach. Poszczególne elementy nie mogą mieć uszkodzeń. Zdarzyć się może bowiem, że rynna uszkodzi się pod naporem śniegu lub lodu. Jeżeli podczas przeglądu stwierdzimy, że rynna jest pęknięta możemy spróbować naprawić ją samodzielnie. Rynny, które wykonane są z tworzywa sztucznego, naprawiane są za pomocą kleju i silikonu. Jeśli uszkodzeniu uległa rynna miedziana lub cynkowo-tytanowa potrzebna nam będzie lutownica lub gotowy zestaw bitumiczny. Zwróćmy uwagę na nawet najmniejsze ogniska korozji. Do jej usunięcia użyjmy preparatu cynkowego lub farby antykorozyjnej. Zdarzyć się może również, że korozji uległa większa powierzchnia rynny. W takim przypadku wymieńmy cały fragment rynny.

Drobne naprawy systemu orynnowania, czy też jego przegląd, zlecić możemy również firmie dekarskiej. Warto skorzystać z takiego rozwiązania, szczególnie wtedy, gdy dach jest na gwarancji. Usługi tego typu są różnie wyceniane. Bierze się pod uwagę rodzaj i wielkość dachu, rodzaj ewentualnego uszkodzenia i region Polski. Zwróćmy uwagę, że poszczególne elementy orynnowania narażone są na ekspozycję czynników zewnętrznych. Jest to deszcz, słońce, skrajne temperatury a także wiatr i zalegający śnieg. Do tego dochodzi również obciążanie soplami a nawet rysowanie gałęziami drzew. Odpowiednia jakość materiałów, użytych do produkcji rynien, jest więc szczególnie istotna. Niejednokrotnie przy doborze systemu orynnowania uwzględnia się kolor i cenę produktu. Jednak bardzo często zdarza się, że skutkiem takiego wyboru jest rozczarowanie z zakupionego systemu. Wynika ono przede wszystkim z tego, że po kilku latach rynny tracą nie tylko walory o charakterze estetycznym ale również wymagają naprawy a nawet wymiany. Stąd też zwróćmy uwagę na jakość produktu. Uwzględnijmy również charakter i styl budynku. Dobry system orynnowania powinien być przede wszystkim trwały i szczelny.

Damian Żabicki