Pokrycia dachowe

Dach jest jednym z najważniejszych, ale zarówno najtrudniejszym do zbudowania elementem domu. O jego kształcie oraz materiałach, z których zostanie wykonany warto pomyśleć już na etapie wybierania projektu domu. Piękny i solidnie wykończony będzie najlepszą ozdobą domu, a dla jego mieszkańców ochroną przed deszczem i zimnem na wiele lat.

Z tego względu nie jest rzeczą obojętną, jaki kształt dachu będzie miał dom. Przy jego wyborze należy brać pod uwagę nie tylko ,,czysto” użytkowe funkcje (ochrona przed czynnikami atmosferycznymi, poddasze użytkowe lub nie, itp.) ale także odczucia estetyczne. Dom powinien być dostosowany do miejsca, w którym będzie wzniesiony. Razem z dachem powinien harmonizować z otoczeniem i regionem.

Typy dachów

Obecnie w budownictwie indywidualnym praktycznie nie spotyka się dachów płaskich. Stało się tak głównie ze względu na złą sławę tego typu rozwiązań, a także, co ważniejsze, upodobań inwestorów. Rysunek 1 prezentuje podstawowe formy dachów. Konstrukcje wznoszone w ostatnich latach często stanowią połączenie kilku przedstawionych rozwiązań modelowych. Rosnący dostęp do nowoczesnych technologii stosowanych do budowy dachów powoduje stały wzrost możliwych do realizacji form architektonicznych.

Więźba

Więźba to najważniejszy element konstrukcji każdego dachu spadzistego. Jej zadaniem jest bezpieczne przenoszenie ciężaru własnego dachu, pokrycia oraz obciążeń spowodowanych opadami śniegu oraz siłą wiatru. Więźba musi być wykonana bardzo starannie, warto więc wiedzieć, na co zwrócić szczególną uwagę.

Podstawowym błędem jest założenie, że tzw. lekkie pokrycia (jak blacha czy papa) potrzebują dużo lżejszej więźby. To nie jest prawda. Rodzaj pokrycia tylko w niewielkim stopniu wpływa na konstrukcję więźby. Znacznie ważniejsza jest suma obciążeń własnych dachu, ocieplenia i wykończenia oraz warunki atmosferyczne. Więźba musi wytrzymać nawet silne podmuchy wiatru oraz ciężar zalegającego w zimie śniegu (w polskich warunkach ciężar śniegu, jaki musi utrzymać więźba, wynosi ok. 100 – 150 kg na metr kwadratowy, a w okolicach podgórskich nawet powyżej 200 kg na metr kwadratowy). Dlatego standardowo projektuje się więźby, na których można położyć dowolne pokrycie – od blachy do estetycznych dachówek ceramicznych i cementowych.

Przekroje poszczególnych elementów więźby dachowej dobiera się na podstawie obliczeń statyczno-wytrzymałościowych.
Wyniki tych obliczeń uzależnione są od następujących parametrów:
– Odległość między ścianami zewnętrznymi
– Kąt nachylenia pokrycia dachowego
– Rodzaj zastosowanego pokrycia
– Strefy wiatrowej, w której usytuowany ma być budynek
– Strefy śniegowej, w której usytuowany ma być budynek

Typowa więźba jest zbudowana z wiązarów – drewnianych elementów konstrukcyjnych połączonych w trójkąt. Najczęściej stosowane są więźby: krokwiowa, krokwiowo-jętkowa oraz płatwiowo – kleszczowa. Wybór zależy od konstrukcji, wielkości i przeznaczenia budynku.

Materiały

Wybór materiałów do pokrycia dachów jest ogromny i zależy tak naprawdę od preferencji inwestora. Nie ma żadnych ograniczeń przy kryciu domu nowego, ponieważ już na etapie tworzenia projektu można zdecydować jakie pokrycie ma mieć dach. Zupełnie inaczej jest w przypadku renowacji dachu. Tutaj trzeba wziąć pod uwagę zarówno kształt dachu jak też i konstrukcję więźby (jej nośność). Przed inwestycją konieczne są dokładne oględziny konstrukcji, w razie potrzeby dokonać niezbędnych napraw w elementach więźby dachowej. Wtedy też należy podjąć decyzję o zastosowaniu materiału. Należy także pamiętać o tym, że w razie wymiany elementów więźby dachowej konieczne jest uzyskanie pozwolenia na budowę. Przy wyborze pokrycia należy sprawdzić jakie pochylenie ma konstrukcja dachu i do niego dopasować odpowiednie pokrycie.

Pochylenie połaci dla przykładowych pokryć według Polskiej Normy PN-89/B-02361: (oddzielna tabelka)

Źródło: ETN – Pracownia architektoniczno-budowlana

Dachówki Ceramiczne– stosowane od bardzo dawna należą do najchętniej używanego typu pokrycia. Są trwałe, estetyczne, niepalne, odporne na wpływy termiczne. Tak jak wszystkie pokrycia składające się z elementów drobnowymiarowych nadają się do krycia dachów nawet o bardzo skomplikowanych kształtach. Podczas układania niewiele jest odpadów. Pokrycie daje się łatwo naprawiać poprzez wymianę pojedynczych elementów. Należą do pokryć typu ciężkiego (1 m² dachówki może ważyć od 45-70 kg), dlatego wymagają więźby o grubszych elementach konstrukcyjnych. Układane są na podkładzie z łat drewnianych mocowanych prostopadle do krokwi. Łaty o przekroju najczęściej 38×50 mm, zabezpieczone odpowiednimi preparatami przed korozją biologiczną, powinny być przybijane jednym gwoździem do każdej krokwi. Produkowane są w wielu różnych kolorach, od naturalnego ceglasto-czerwonego, brązowego, po szare, grafitowe, zielone i niebieskie. Oprócz dachówek producenci oferują elementy uzupełniające takie jak: gąsiory, dachówki wentylacyjne, dachówki boczne, elementy koszowe i inne. W ofercie handlowej znaleźć można wiele typów dachówek. Od dawna stosowane są karpiówki układane pojedynczo lub podwójnie ‘w koronkę’ i dachówki klasztorne. Najczęściej spotykamy je na obiektach zabytkowych. Częściej stosowane są dachówki esówki (holenderki) i dachówki zakładkowe. Układanie pokrycia rozpoczyna się po wykonaniu wszystkich obróbek blacharskich, wyprowadzeniu wszystkich elementów ponad połacie dachu oraz otynkowaniu kominów. Układanie rozpoczyna się zawsze od okapu. Dachówki zawieszane są na łatach przy pomocy specjalnie wyprofilowanego zaczepu. Układane są bez użycia zaprawy. Zachodzące na siebie fragmenty poszczególnych dachówek zapewniają szczelność pokrycia. Fragmenty te mogą być płaskie (karpiówka) lub posiadać specjalnie wyprofilowane zamki (esówka, zakładkowa). Do mocowania niektórych typów dachówek stosuje się gwoździe lub drut. Podkład pod dachówki ceramiczne to najczęściej deskowanie, papa, kontrłaty (wzdłuż krokwi) i łaty. Innym nowocześniejszym rozwiązaniem jest zamiast pełnego deskowania i papy, układana wprost na krokwiach folia wstępnego krycia (zbrojona, paro przepuszczalna), kontrłaty i łaty lub tylko łaty.

Dachówki cementowe– przypominają wyglądem dachówki ceramiczne. Stosowane już od ponad 150 lat posiadają różne wzory i kolory. Należą do pokrycia ciężkiego. Produkowane są z piasku, cementu i wody. Nowoczesna technologia produkcji zapewnia ich wysoką jakość i trwałość. Najczęściej można spotkać dachówki esówki i zakładkowe. Ich waga ok. 35-50 kg/m2. Dachówki cementowe barwione są w masie i najczęściej dodatkowo powierzchniowo. Podkład pod dachówki cementowe stosowany jest taki sam jak pod dachówki ceramiczne. Nachylenie dachu 22-600, a przy stosowaniu dodatkowego uszczelnienia nawet od 100. Mocując każdą dachówkę można je układać nawet na powierzchniach pionowych. Producenci oferują dodatkowe elementy uzupełniające podobnie jak w przypadku dachówek ceramicznych.

Dachówki Bitumiczne– należą do pokryć lekkich. Stosowane od około 50 lat przypominają z daleka dachówki tradycyjne. Mają budowę warstwową, składają się z osnowy (włókniny szklanej lub celulozowej) pokrytej obustronnie masą asfaltową i posypką mineralną. Wierzchnia warstwa to posypka gruboziarnista z minerałów o różnych naturalnych barwach. Zapewnia to trwałość i niezmienność barw. Podkładem na ogół jest deskowanie pełne lub sklejka, w przypadku małego nachylenia połaci, pokryte papą podkładową. Dzięki lekkości (8-15 kg/m2) można stosować oszczędniejsze konstrukcje dachowe. Układanie jest proste, nie wymaga specjalistycznego sprzętu, kolejne pasy materiału pokryciowego są przybijane do podłoża gwoździami lub specjalnymi zszywkami. Charakteryzują się dużą łatwością krycia o nieraz bardzo skomplikowanych kształtach i zróżnicowanym nachyleniu (12-900). Dzięki małym wymiarom pojedynczych elementów mają dużą odporność na odkształcenia pod wpływem zmian temperatury i pracy podłoża. Jest to jeden z tańszych rodzajów pokrycia, a jego trwałość osiąga nawet 40 lat. Niektóre typy dachówek mają od spodu warstwę bitumiczną przyklejającą się (wulkanizującą), pod wpływem ciepła słonecznego, do dolnego elementu, przez co następuje dodatkowe doszczelnienie pokrycia. Na rynku dostępne są dachówki bitumiczne o różnych kształtach (różne wycięcia) i kolorach (różnobarwne posypki). W tym rodzaju pokrycia niewiele się spotyka elementów dodatkowych, ponieważ z elementów podstawowych można wykonać również obróbki kalenic, naroży, koszy i inne. Dachówki bitumiczne są materiałem nowoczesnym, odpornym na wodę i ogień, niewrażliwe na wysoką temperaturę, mają wysoką wytrzymałość na rozciąganie.

Pokrycia Blaszane– dawniej używano blachę płaską: miedzianą, cynkową, ołowianą. Później również blachę mosiężną, stalową ocynkowaną. Współcześnie używane są również blachy profilowane z rdzeniem stalowym lub aluminiowym powleczone kilkoma warstwami ochronnymi. Blachy profilowane (dachówkowe, faliste, fałdowe) w przeciwieństwie do blach płaskich nie wymagają podkładu pełnego z desek, wystarczą łaty drewniane lub stalowe. Blacha ze względu na swoją lekkość nadaje się do renowacji starych dachów. Podobnie jak inne lekkie pokrycia wpływa korzystnie na koszty więźby dachowej. Aby zabezpieczyć blachę (stalową, aluminiową) przed korozją i różnymi wpływami atmosferycznymi jej zewnętrzną warstwę pokrywa się żywicą akrylową, poliestrem, plastizolem lub puralem. W rejonach o wysokiej wilgotności i dużej ilości opadów najlepiej stosować pokrycia z rdzeniem aluminiowym.

Blacha miedziana– jest odporna na korozję i bardzo trwała. Jej trwałość szacuje się na 100-300 lat. Stosowana jest tradycyjnie w postaci płaskiej, nie profilowanej.

Blacha cynkowa– trwałość ok. 50 lat (z dodatkiem tytanu ok. 100 lat). Stosowana w postaci płaskiej.

Blacha aluminiowa– zabezpieczana powłoką poliestrową przed działaniem promieni UV. Trwałość ponad 50 lat. Dostępna zarówno w postaci płaskiej jak i profilowanej (dachówkowej, fałdowej), a także w zróżnicowanych kolorach.

Blacha stalowa ocynkowana– jest najczęściej stosowana ze względu na korzystną cenę. Oprócz obustronnego ocynkowania chroniona jest też dodatkowymi warstwami ochronnymi. Trwałość 30-50 lat. Stosuje się w postaci płaskich arkuszy oraz jako blachę dachówkową lub trapezową.

Blacha stalowa pokryta alucynkiem– czyli cienką warstwą stopu zawierającego 55% aluminium, 43,4% cynku i 1,6% krzemu. Aluminium stanowi ochronę przed korozją oraz działaniem kwasów i zasad. Cynk uniemożliwia korozję w miejscach zarysowań i cięcia blachy. Dodatkowo pokrywa się blachę lakierem poliestrowym nadając jej różne kolory. Takie pokrycie posiada wielokrotnie większą trwałość od zwykłej blachy ocynkowanej.

Blacha z posypką ceramiczną– przypomina wyglądem dachówkę ceramiczną. Posiada rdzeń stalowy pokryty galwanicznie stopem aluminiowo-cynkowym, oraz warstwą epoksydową. Zewnętrzna strona posiada ponadto warstwę akrylu oraz żywicy z drobnoziarnistym kruszywem mineralnym pokrytym żywicą akrylową. Od spodu blacha zabezpieczona jest powłoką poliestrową. Blachy z posypką imitują dachówkę, łupek kamienny lub gont.

Płytowe elementy wielkowymiarowe– należą do pokryć lekkich, łatwych do ułożenia oraz dosyć tanich. Stosowane są do krycia nieskomplikowanych połaci dachowych o mniejszym nachyleniu oraz budynków przemysłowych, rzemieślniczych, wiat i innych prostych zadaszeń. Bitumiczne płyty dachowe- profilowane w kształcie falistym. Posiadają osnowę z włókna celulozowego nasyconego materiałem bitumicznym. Barwione są na różne kolory.

Płyty włóknisto-cementowe – płaskie oraz profilowane w kształcie falistym. Podkład z włókien celulozowo- polipropylenowych nasycany cementem i wypełniaczami mineralnymi. Barwione w masie lub powierzchniowo.

Płyty z tworzyw sztucznych – płaskie, profilowane oraz strukturalne. Wykonane z materiałów przepuszczających promieniowanie słoneczne takich jak: poliwęglan (komorowe i gładkie), polimetakrylan (gładki i ornamentowy), polistyren i inne. Zastosowanie – jako doświetlające elementy pokrycia dachowego.

Papy i folie– stosowane głównie do krycia dachów płaskich i o małym spadku. Podkładem może być gładź cementowa, deski, wełna mineralna, styropian. Układane są w jednej lub dwóch warstwach, mocowane metodą termozgrzewalną lub mechanicznie. Dzięki dużej szczelności można kryć dachy o nachyleniu od 00. Papy- posiadają podkład z tektury, włókniny szklanej lub tkaniny poliestrowej. Nasycane są masą bitumiczną i wykańczane posypką mineralną w różnych kolorach. Folie – produkowane z PVC na welonie z siatki poliestrowej lub włóknie szklanym. Do krycia dachów płaskich o lekkiej konstrukcji oraz do renowacji starych pokryć bitumicznych.

Pokrycia bezspoinowe– można układać na każdym dachu, niezależnie od jego kształtu a także naprawiać i konserwować istniejące pokrycia dachowe. Gotowe masy po ułożeniu są bardzo szczelne, tworzą powłokę elastyczną, bez żadnych połączeń. Trwałość szacowana jest na ponad 15 lat. Pokrycia bezspoinowe najlepiej nadają się na dachy płaskie. Większość mas wzmacnia się wkładkami zbrojącymi i wykańcza posypką mineralną.

Masy asfaltowo-kauczukowe – mają postać ciekłą, po rozprowadzeniu wysychają na powietrzu. Można je układać na betonie, papie asfaltowej, drewnie, blasze itd. Niektóre odmiany można układać na wełnie mineralnej, styropianie i piance poliuretanowej. Zwykle stosuje się wkładki zbrojące i wykańcza posypką mineralną. Wkładki te to najczęściej maty z włókien szklanych, poliamidu, poliestru lub polipropylenu. Posypkę mineralną rozsypuje się ręcznie na wierzchniej, jeszcze niewyschniętej, warstwie masy. Stosuje się w tym celu najczęściej drobnoziarnisty łupek w różnych kolorach, taki sam jak w dachówkach bitumicznych.

Masy poliuretanowe– przygotowywane w specjalnych agregatach i natryskiwane na połacie dachowe tworzą dodatkowo izolację termiczną. Rozprowadzoną masę poliuretanową pokrywa się farbą chroniącą przed promieniami UV lub układa na niej warstwę żwiru. Pokrycie to można wykonać na niemal każdym podłożu.

Inne pokrycia

Gonty drewniane – z drewna sosnowego, świerkowego lub jodłowego. Mogą być cięte lub łupane. Cięte dodatkowo posiadają pióro i wpust, co zapewnia większą szczelność. Można układać je na każdym nawet bardzo skomplikowanym dachu.
Wióry drewniane – płaty strugane z drewna osikowego. Mają mało sęków, są odporne na działanie korników.
Łupek naturalny – jest to skała osadowa o strukturze warstwowej składająca się głównie z minerału- miki. Skałę pociętą na bloki rozwarstwia się na płytki o gr. ok. 5 mm. Można go układać na dachach o skomplikowanych kształtach, jest niepalny, trwały i odporny na wpływy atmosferyczne. Płytki z łupka dostarczane są w różnych kształtach: prostokątne, łukowe, łuskowe, ortogonalne, mają zabarwienie grafitowe, zielone lub bladobordowe.
Strzecha– wykonywana jest z materiałów naturalnych (trzcina, słoma) lub trudno palnych tworzyw sztucznych. Dach kryty strzechą jest bardzo ciepły i szczelny. Pokrycie strzechą naturalną jest dosyć ciężkie (ok. 70 kg/m2), wymaga więc odpowiednio przygotowanej więźby. Strzecha z tworzywa sztucznego jest lżejsza (ok. 10 kg/m2).

Zielony dach – pokrywa trawiasta stosowana przy małym pochyleniu dachu. Pokrycie bardzo ciężkie wymagające złożonej izolacji przeciwwodnej oraz mocnego podłoża, najlepiej betonowego.

Aby uchronić się przed problemami wynikającymi z „niedoróbek” w newralgicznych miejscach dachu, należy zawczasu zadbać o ich prawidłowe wykonanie. Niezbędne jest doświadczenie i praktyka. Warto więc zainteresować się szkoleniami oferowanymi przez producentów, inwestując tym samym w zdobywanie niezbędnych certyfikatów. Aby uniknąć kłopotów z nieszczelnością dachu pomocnym może okazać się zastosowanie kompletnego systemu dachowego, pochodzącego od jednego producenta. W jego skład wchodzą między innymi: dachówki okapowe czy kalenicowe, specjalne dachówki umożliwiające wentylację dachu, a także folie wstępnego krycia, kosze, rynny i szereg produktów służących do obróbek dekarskich. Zastosowanie takich systemowych rozwiązań oznacza pewny dach nad głową przez wiele lat.