Obróbka komina w dachach spadzistych

Komin jest nieodłącznym elementem każdego budynku i podobnie jak dach kształtuje krajobraz miast czy wsi. Pełni niezwykle ważne funkcje i jest nieodłączną częścią budynku. Służy do odprowadzania produktów spalania lub zużytego powietrza, zapewniając jednocześnie komfort użytkowania budynku.

W starożytności palenisko znajdowało się wewnątrz domu, a dym samoczynnie usuwany był przez otwór w dachu. W dobie średniowiecza wznoszono już kominy z otwartym paleniskiem – szerokie u dołu i wąskie u góry, które z czasem przekształciły się w kominy z paleniskiem zamkniętym. Konieczność wyprowadzenia komina na zewnątrz wymusiła na budowniczych opracowanie szczelnego połączenia z połacią. Współcześnie wszelkie czynności związane z obróbką kominową stały się zdecydowanie prostsze, a nowe technologie bez wątpienia pomagają dekarzom w pracy.
Zanim przystąpimy do szczegółowego opisu kryteriów jakie musi spełniać poprawnie wykonana obróbka i co za tym idzie – porównania produktów do jej wykonywania, warto wspomnieć o materiałach, z jakich obecnie wznosi się kominy oraz miejscach ich usytuowania w nowo budowanym domu.

Warunki prawidłowej obróbki komina

Rys. 1. Schemat wykonania rynienki odprowadzającej skropliny (Rozwiązania Techniczne. Dachy spadziste Braas. Monier Braas).

W przypadku kominów najpopularniejsze są konstrukcje murowane z cegły, systemowe z rurami ceramicznymi, a także systemowe dwuścienne ze stali. Materiał, z jakiego komin ma być wykonany, określony jest w projekcie budowlanym. Warto pamiętać, że rodzaj komina i jego wkład zależą także od planowanego systemu grzewczego.

Bardzo istotne z punktu wykonawczego jest miejsce usytuowania komina w dachu. Jako element przechodzący przez połać najczęściej umiejscowiony jest on w kalenicy (ten wariant pojawia się w wielu projektach) lub jej obrębie, czego potwierdzeniem są budowle historyczne. Lokalizacja w tej części dachu ma wiele zalet: komin mieści się w najwyższym punkcie budynku, nie stanowi bariery dla gromadzącego się śniegu i jest relatywnie łatwy do prawidłowego obrobienia wszelkimi dostępnymi materiałami.

Trudniejsze do wykonania są obróbki kominów usytuowanych w połowie długości połaci, szczególnie tych o znacznej szerokości, przy ścianach szczytowych czy okapach. Zdarzają się również kominy usytuowane w narożach oraz w koszach, co wcale nie jest rzadkością na polskich budowach. Tylko od wiedzy i umiejętności rzemieślniczych dekarza zależy, czy obróbka tak usytuowanego komina będzie odporna na działanie czynników zewnętrznych, jak deszcz i śnieg. Sposób wykonania obróbki komina w koszu dachowym prezentuje zdjęcie nr 1.

Rys. 2. Schemat wykonania kozuba zwanego też kozubkiem (Rozwiązania Techniczne. Dachy spadziste Braas. Monier Braas).

Prawidłowa obróbka komina gwarantuje zachowanie szczelności między kominem a pokryciem dachowym. Przystępując do prac w obrębie komina ważną rolę na początkowym etapie obróbki odgrywa membrana dachowa.
Dokładnie docięta, ułożona i zamocowana zapewni szczelność wokół komina poniżej obróbki. Należy pamiętać, by była ona wywinięta na komin i dokładnie przyklejona do niego za pomocą specjalnej taśmy. Najważniejsze, aby montaż membrany przebiegał zgodnie z kierunkiem spływania ewentualnych skroplin czy wody w przypadku uszkodzenia pokrycia. Dlatego najpierw wywijamy i mocujemy pas membrany przed kominem, następnie po jego bokach, na końcu za kominem. Komin, podobnie jak okno połaciowe i inne elementy przecinające połać, należy zabezpieczyć rynienką odprowadzającą skropliny do najbliższego kanału między kontrłatami przebiegającego z jego lewej lub prawej strony. Schemat wykonania takiej rynienki przedstawiony został na rysunku nr 1.
Po zamontowaniu rynienki, kontrłat, łat i pokryciu dachówkami miejsc przy kominie, można rozpocząć obróbkę komina. Wykonujemy ją najczęściej przy użyciu specjalistycznych taśm np. Wakaflex bądź też używając blachy stalowej powlekanej, aluminiowej, ocynkowanej czy tytanowocynkowej (rzadziej ołowianej ze względu na toksyczność materiału).
Niezależnie od zastosowanego materiału należy pamiętać o odpowiednim ukształtowaniu i zamocowaniu taśm lub blach, aby nie gromadziła się na nich woda i śnieg. Wykończenie komina blachą jest metodą bardzo wymagającą i powinien ją wykonywać rzemieślnik z doświadczeniem jakim jest dekarz lub blacharz. Obróbkę tego typu montuje się przed kominem na dachówce, po jego bokach najczęściej pod dachówką, za kominem również pod dachówką.

Rys. 3. Schemat wykonania montażu listwy na wcięcie (Rozwiązania Techniczne. Dachy spadziste Braas. Monier Braas).

W przypadku dachówki karpiówki lub płaskiej zakładkowej stosuje się również wariant z blachą zamontowaną na dachówce. Rozwiązanie, gdzie pierwszą blachę umieszcza się pod kominem, następne po jego bokach i na koniec za kominem, zapewni prawidłowe odprowadzenie wody wokół komina na połać dachową.
Niezwykle istotne jest, aby obróbka blacharska nachodziła na komin z każdej strony po min. 15 cm ponad pokrycie dachowe, a za kominem nawet 20 cm. Jej wysokość zależy od miejsca usytuowania komina w połaci dachowej oraz jego wymiarów. Przy tej metodzie ważne jest przede wszystkim odpowiednie docięcie, wygięcie i połączenie blach, np. na rąbek stojący, oraz ich właściwe wywinięcie na ściany komina. Ten typ obróbki stosowany był jeszcze przed wprowadzeniem do użytku taśm do obróbek komina.

Prawidłowy montaż to połączenie dwóch blach (dawniej stosowano blachy cynowe lub miedziane), z których dolna układana jest pod pokryciem lub na pokryciu dachowym i wywijana na komin, a górną, która nachodzi na dolną z dużym zakładem i mocowana jest do komina. Montaż górnej blachy (zwanej również listwą) polega na nacięciu ścian komina pod kątem 30-45°, na głębokość około 2 cm, i umieszczeniu w powstałej szczelinie zagiętej krawędzi blachy. Jest to metoda na wcięcia zwana również metodą „na wydrę”. Dodatkowo szczelinę wypełnia się materiałem uszczelniającym, zwykle silikonem dekarskim lub masą kauczukową – ważne, aby był to produkt odporny na działanie niskich i wysokich temperatur.

Rys. 4. Schemat wykonania montażu listwy na docisk (Rozwiązania Techniczne. Dachy spadziste Braas. Monier Braas).

Producenci materiałów uszczelniających deklarują najczęściej odporność na temperaturę w zakresie od -40°C do +80°C. Podczas obróbki trudność może sprawiać tył komina, szczególnie jeśli jest on dość szeroki i znajduje się w połowie długości połaci. W takiej sytuacji niezbędne będzie rozdzielenie spływającej wody na dwie strony komina. Rozwiązanie to nazywane jest przez dekarzy kozubem lub rzadziej siodłem. Schemat wykonania kozuba przedstawia rysunek nr 2. Warto zaznaczyć, że podczas układania pokrycia dachowego należy pozostawić szczelinę pomiędzy obróbką na bokach komina a układaną (ewentualnie docinaną) dachówką na połaci.

Drugą metodą jest zastosowanie taśmy do obróbek komina np. Wakaflex. Jest to jedyna na rynku taśma z poliizobutylenu z zatopioną w strukturze siatką aluminiową oraz pasami kleju butylowego na krawędziach. Taśma ta posiada 20-letnią gwarancję na wodoszczelność. To rozwiązanie nie tylko znacznie skraca czas wykonania obróbek, ale również nie wymaga użycia specjalistycznych narzędzi, zapewniając równocześnie wysoką jakość i trwałość obróbki.

Fot. 2. Nieprawidłowy sposób obróbki komina. fot. Marek Podeszwa

Cechą wyróżniającą ten typ taśmy jest jej elastyczność wzdłuż i w poprzek pasa materiału. Umożliwia to pewne i szczelne obrobienie najtrudniejszych miejsc, czyli narożników komina. Taśma Wakaflex wymaga zamocowania listwy kominowej, zabezpieczającej jej krawędź przyklejoną do komina. Mamy tu do dyspozycji dwa typy listew w zależności od budowy komina: omawianą już listwę na wcięcie oraz mocowaną na docisk. Pierwszy rodzaj można montować tylko, jeśli komin murowany jest z cegły pełnej, co przedstawione zostało na rysunku nr 3.

Wytyczne dotyczące murowaniu kominów z cegły pełnej znajduje się w normie PN-B-10425:1989 „Przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne murowane z cegły. Wymagania techniczne i badania przy odbiorze” oraz w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Listwę na docisk można przytwierdzać do kominów murowanych z cegły pełnej, a także oklejonych płytką klinkierową (rysunek nr 4).

O czym należy pamiętać, zabierając się za obróbkę komina taśmą? Zasady są dokładnie takie same, jak w przypadku obróbki blachą. Taśmę montuje się od przodu do tyłu komina, najpierw przyklejając ją przed kominem, następnie po jego bokach, aż w końcu za nim. Należy pamiętać, że za kominem podłożem pod taśmę powinna być płyta podpierająca, przygotowana przez dekarza na wymiar. Ważnym jest aby płyta była pochylona około 2 stopnie np. na prawą stronę komina.

Fot. 3. Przykład wykonania komina z cegły szczelinowej. fot. Marek Podeszwa

Dzięki takiemu rozwiązaniu nie powstaną zastoiny z wodą, które w zimie mogą zamarznąć. W tym newralgicznym miejscu trzeba skleić dwa, a w razie potrzeby trzy fragmenty taśmy, w taki sposób, by utworzyły one szeroki pas sięgający głęboko pod dachówki układane za kominem. Przygotowanie szerszego pasa może być również konieczne z przodu i po bokach komina.
Co istotne, sklejanie taśmy Wakaflex nie stanowi problemu, gdyż przy niewielkim nawet nacisku dwa fragmenty wulkanizują się skutecznie. Taśma jest bardzo plastyczna, a dzięki wkładce z rozciągliwej siatki aluminiowej dopasowuje się trwale do kształtu dachu. Ponieważ posiada dwa pasma kleju butylowego na krawędziach, ważne jest odpowiednie przygotowanie powierzchni przed jej montażem. Dachówki i komin nie mogą być zapylone, podłoże musi być suche, a prace montażowe powinny odbywać się w temperaturze powyżej 5 st. C.

Błędy w obróbce komina

Obróbka komina jest jednym z trudniejszych do prawidłowego i szczelnego wykonania połączeń elementów konstrukcji budynku. Miejsce to jest często narażone na powstawanie nieszczelności, przez które deszcz czy śnieg mogą przedostać się pod połać dachu. Niewłaściwa obróbka oraz zastosowanie materiału wątpliwej jakości mogą być powodem wielu późniejszych problemów. Niestety często zdajemy sobie z tego sprawę już po fakcie, widząc wodę cieknącą po kominie. Skutkiem takiej niedbałości jest często śnieg czy woda opadowa wepchnięte przez wiatr pod niestarannie lub źle wykonaną obróbkę, co powoduje zawilgocenie termoizolacji i konstrukcji dachu.

Przykład prezentujący nieprawidłowy sposób obróbki komina pokazuje fotografia nr 2. Zastosowana przez fachowca obróbka z blachy nie zabezpiecza połączenia połaci z kominem przed opadami atmosferycznymi. Pomiędzy dachówką a obróbką jest duża szczelina, przez którą będzie się przedostawała woda lub śnieg, szczególnie podczas silnego wiatru.
Pamiętajmy również o tym, że w przypadku kominów murowanych należy stosować cegłę pełną, o czym informuje przedmiotowa norma. W praktyce jednak na budowach zdarzają się kominy wykonane z cegły szczelinowej, zwanej przez murarzy dziurawką, co przedstawia zdjęcie nr 3.

Konsekwencje są łatwe do przewidzenia. Woda przedostaje się przez otwory do wnętrza komina, a niekiedy i do pomieszczeń poprzez fugi. W mroźne dni woda zamarza w otworach i może dojść do uszkodzenia cegły. Jeśli projekt przewiduje komin prefabrykowany, zasięgnijmy porady u producenta lub sprawdźmy w instrukcji montażu, jak należy wykonać jego obróbkę.
Jesień i zima, a więc deszcze czy pierwsze śniegi to prawdziwy sprawdzian tego, w jaki sposób i z jaką starannością zostały przeprowadzone prace związane z obróbką komina. Jeżeli zauważymy nieprawidłowości, wówczas drobne usterki należy jak najszybciej naprawić.

Zaniedbanie na tym etapie może prowadzić do znacznie poważniejszych konsekwencji, które z kolei przełożą się na koszty związane z naprawą. Pamiętajmy o tym, że umiejętność prawidłowego wykonania obróbki komina czy kosza dachowego zdradzają kunszt rzemieślnika któremu powierzamy wykonanie pokrycia dachowego.

„Wierzę, że jeśli pokażesz ludziom problemy i wskażesz ich rozwiązania, to pobudzisz ich do działania”
– Bill Gates.

Marek Podeszwa
Kierownik Działu Doradztwa Technicznego Monier Braas