Systemy asekuracyjne do prac wysokościowych na dachach płaskich

Systemy asekuracyjne są niezbędnym elementem wyposażenia podczas prac na wysokości, a ich stosowanie wymagane jest przez przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Dotyczy to również wykonywania prac wysokościowych na dachach płaskich. Dowiedz się, jakie systemy asekuracyjne i przyrządy asekuracyjne należy stosować podczas napraw czy odśnieżania dachów płaskich.

Tragiczne wydarzenie w hali targów w Katowicach w 2006 roku skierowało uwagę opinii publicznej i służb odpowiedzialnych za bhp na problem bezpieczeństwa dachów. Wcześniej ten element konstrukcji traktowany był marginalnie, a uwagę zwracano na niego zazwyczaj tylko w przypadku nieszczelności.

Rozwój techniki i ergonomii pracy w ostatnim 15-leciu, między innymi telefonii komórkowej, klimatyzacji, systemów przesyłu danych i systemów alarmowych, spowodował, że dach coraz częściej staje się miejscem pracy.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU nr 169 poz. 1650) praca na powierzchni zlokalizowanej co najmniej 1,0 m nad ziemią jest pracą na wysokości. W takich miejscach powinny być zainstalowane balustrady z poręczami ochronnymi na wysokości minimum 1,1 m i krawężnikami o wysokości 0,15 m. Ponadto, pomiędzy górną a dolną częścią balustrady wymagane jest umieszczenie poprzeczki lub osłonięcie tej przestrzeni, tak by uniemożliwić wypadnięcie pracownika.

W przypadku braku tego typu zabezpieczeń i innych środków ochrony zbiorowej, pracodawca ma obowiązek wyposażyć pracownika w środki ochrony indywidualnej. Każda praca wykonywana na wysokości wymaga określenia uprawnień przydzielonych do niej osób oraz konkretnych zasad bezpieczeństwa. Należy sporządzić tak zwany plan bezpieczeństwa dla konkretnego dachu, w którym określone zostaną następujące kwestie:
• kto ma wstęp na dach
• jakie uprawnienia musi posiadać osoba wykonująca prace na dachu
• gdzie jest umieszczony rejestr wejść na dach
• kto wydaje klucze do wyłazów
• jakie zabezpieczenia stosuje się podczas wchodzenia na dach, a jakie podczas wykonywania prac na wysokości
• kto odpowiada za przeglądy okresowe sprzętu asekuracyjnego itd.

Fot. 2. Lina asekuracyjna, tzw. life line

Każdy dach jest inny, dlatego plan bezpieczeństwa musi być sporządzony indywidualnie.

Systemy asekuracyjne na dachach płaskich

Rozróżnia się dwa rodzaje dachów płaskich:
• dachy, na których nie istnieje konieczność zbliżania się do krawędzi
• dachy, na których pracownik musi przebywać w pobliżu krawędzi, przez co w każdej chwili istnieje zagrożenie rozpoczęcia spadania.

Fot. 3. Pracownik przy krawędzi dachu w szelkach bezpieczeństwa

W przypadku dachów pierwszego rodzaju najlepszym sposobem zabezpieczenia pracownika jest zastosowanie systemu, który uniemożliwi rozpoczęcie spadania. System ten składa się z podzespołu kotwiczącego, podzespołu łączącego oraz uprzęży. Podzespół kotwiczący mogą stanowić różnego typu zatrzaśniki, zaczepy linkowe, nożycowe, hakowe lub taśmowe. Bardzo ważne jest, aby były one przymocowane do wytrzymałych elementów konstrukcyjnych. Podzespół kotwiczący to pierwsze ogniwo całego systemu ochronnego związanego bezpośrednio z konstrukcją stanowiska pracy, którego zadaniem jest ograniczenie przemieszczanie się pracownika. Natomiast zadaniem podzespołu łączącego jest połączenie uprzęży, którą ma na sobie człowiek, z podzespołem kotwiczącym. Jako podzespół łączący może być stosowana na przykład linka bezpieczeństwa o regulowanej długości lub urządzenie samozaciskowe z giętką prowadnicą wykonaną z linki włókienniczej. Ostatnim elementem systemu jest uprząż, którą mogą stanowić szelki bezpieczeństwa, uprząż biodrowa lub pas biodrowy. Uprząż może być połączona z podzespołem łączącym na przykład klamrami piersiowymi, grzbietowymi, brzusznymi itp. O wyborze klamry decydują zalecenia producenta uprzęży oraz wygoda użytkowania całego systemu na danym stanowisku pracy.

Fot. 4. Pracownik przypięty liną bezpieczeństwa, ubrany w szelki z zaczepem grzbietowym

W przypadku dachów, na których pracownik jest narażony na rozpoczęcia spadania (z powodu pracy blisko krawędzi dachu), konieczne jest zastosowanie systemu ochronnego, składającego się z podzespołu kotwiczącego, podzespołu łącząco-amortyzującego oraz szelek bezpieczeństwa. Podzespół kotwiczący jest taki sam jak we wcześniej opisanym przypadku. Podzespół łącząco-amortyzujący łączy szelki bezpieczeństwa, w które ubrany jest człowiek, z podzespołem kotwiczącym, a jego zadaniem jest powstrzymanie spadania użytkownika oraz złagodzenie skutków ewentualnego upadku, przez odpowiednie właściwości pochłaniania energii kinetycznej.

Wśród podzespołów łącząco-amortyzujących wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje sprzętu:
• amortyzatory z linkami bezpieczeństwa
• urządzenia samohamowne
• urządzenia samozaciskowe.

Sprzęt asekuracyjny powinien być dobierany w zależności od stanowiska pracy, usytuowania podzespołu kotwiczącego oraz obszaru, w którym musi poruszać się pracownik. Ze względu na duże wartości sił dynamicznych, jakie występują podczas powstrzymywania spadania oraz różne pozycje, w jakich człowiek może spadać, szansę ochrony przed ciężkimi obrażeniami dają tylko szelki bezpieczeństwa zgodne z normą PN-EN 361:2005. Zależnie od potrzeb, wynikających ze specyfiki wykonywanej pracy, mogą być wykorzystywane szelki wyposażone w zaczep grzbietowy lub piersiowy.

Fot. 5. Pracownik na linie bezpieczeństwa przyczepionej do słupka dachowego

Przykładowy sposób zabezpieczenia wejścia na dach przedstawiono na zdjęciu 1, na którym pracownik korzysta z systemu asekuracyjnego – szyny asekuracyjnej przykręconej do szczebli drabiny, a wózek przesuwa się po szynie w obydwu kierunkach i w razie upadku natychmiast powstrzymuje spadanie. Należy pamiętać, że tak zwane obejmy nie są zabezpieczeniem przed upadkiem i mogą być stosowane jedynie na drabinach o długości do 4 m. Dłuższe drabiny musza być wyposażone w systemy asekuracyjne.

Na zdjęciach 2, 3. i 4 pokazane są sposoby zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości przy krawędzi dachu. Pracownik korzysta z systemu asekuracyjnego, jakim jest pozioma lina asekuracyjna, tak zwana life line, rozciągnięta w odległości 3 m od krawędzi dachu. Lina przymocowana jest do krańcowych słupków dachowych i przechodzi przez słupki pośrednie, które mogą być rozstawione w odległości do 12 m. Pracownik przekraczający czerwoną linię, to znaczy zbliżający się na odległość mniejszą niż 3 m od krawędzi dachu, korzysta z szelek bezpieczeństwa i linki ograniczającej jego zasięg poruszania. Inną metodę zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości przedstawia zdjęcie 5. Pracownik przyczepia swój system zabezpieczający do pojedynczego słupka dachowego, korzystając z szelek bezpieczeństwa, liny asekuracyjnej i urządzenia samozaciskowego, które ogranicza zasięg jego poruszania i zabezpiecza przed upadkiem.