Warsztat

Konstrukcja dachu

Dach to jedna z najważniejszych części każdego domu, dlatego należy dobrać więźbę, spełniającą normy budowlane. Odpowiednia konstrukcja  zapewni sztywność dachu, a jednocześnie nie będzie wymagała zbyt dużej ilości drewna. Przy wyborze więźby dachowej istotnych jest wiele czynników: najważniejsze z nich to wielkość i kształt domu, przeznaczenie poddasza (użytkowe lub nieużytkowe), czynniki ekonomiczne oraz architektoniczno-estetyczne. Najczęściej stosowane są klasyczne konstrukcje budowane z murłat, krokwi, belek, płatwi, jętek, słupów oraz mieczy.

Główne elementy podstawowej struktury więźby dachowej

Krokwie, czyli elementy, na których opiera się całe pokrycie dachu, tworzą belki pochyłe o prostokątnym przekroju poprzecznym (o grubości minimum 5 cm). Przekrój krokwi najczęściej wynosi 7×14 cm lub 8×16 cm, a rozstaw zawiera się w przedziale 0,8–1,2 m. Oparcie dla krokwi tworzą płatwie: murłata, kalenica i płatwie pośrednie, a także jętki (zależnie od rodzaju więźby).

Płatwie – poziome belki, które stanowią podporę krokwi – jako element nośny powinny mieć stosunkowo duży przekrój poprzeczny, na przykład 16×20 cm. Wyróżnia się różne rodzaje płatwi:  płatew kalenicową, pośrednią, stopową. Płatwie pośrednie i kalenicowa opierane są na słupach i często dodatkowo usztywniane za pomocą mieczy (obustronnych zastrzałów słupa).

Kalenica – górna krawędź dachu, wzdłuż której łączone są połacie dachowe; na płatwi kalenicowej często opierają się krokwie.

Murłata – płatew stopowa o przekroju kwadratowym, o wymiarach (zazwyczaj) 10×10 cm lub 14×14 cm – służy jako dolna podpora krokwi. Oparta jest na murze i przenosi obciążenia z krokwi na ścianę budynku. Należy pamiętać o odpowiednim przymocowaniu murłat do muru, do czego wykorzystywane są kotwy stalowe wbijane w mur w odległości nie mniejszej niż 2,0 m.

Słupy, tj. pionowe elementy więźby dachowej, przekazują obciążenie z płatwi bezpośrednio na strop. Zazwyczaj mają przekrój kwadratowy o wymiarach 12×12 cm lub 16×16 cm.

Kleszcze to poziome belki, łączące przeciwległe pary krokwi i zapewniające stężenie (usztywnienie) poziome.

Miecze (obustronne zastrzały słupa) – belki skośne, łączące słupy z kleszczami lub słupy z płatwiami pośrednimi – mają za zadanie usztywnienie więźby dachowej w kierunku podłużnym.

Jętki to belki poziome, łączące dwie przeciwległe krokwie, dzięki którym zachowana jest sztywność więźby i nośność krokwi.

Wiatrownica – przybijane ukośnie do krokwi deski o przekroju poprzecznym od 3,8×10 do 5×12 cm stosowane na dachach stromych z lekkim pokryciem w celu zabezpieczenia dachu przed zerwaniem wskutek ssania wiatru.

Podstawowe rodzaje więźb dachowych

Trzy podstawowe rodzaje więźb dachowych, najczęściej stosowane w domach jednorodzinnych:

  • więźba krokwiowo-belkowa
  • więźba jętkowa
  • więźba płatwiowo-kleszczowa

Więźba krokwiowo-belkowa – konstrukcja dachu

Więźba krokwiowo-belkowa to najprostsza konstrukcja stosowana w przypadku, gdy rozpiętość dachu w świetle ścian nie przekracza 7,0 m (zalecana maksymalna rozpiętość to 6,0 m), a pochylenie połaci dachowej jest większe niż 45 stopni. Taki układ zalecany jest na przykład do budowy małych domków letniskowych. Wiązar składa się z dwóch krokwi połączonych w kalenicy i osadzonych na poziomej belce, której zadaniem jest przenoszenie sił rozpierających, przekazywanych przez krokwie. Długość krokwi nie powinna przekraczać 5,0 m, aby nie zachwiana została stateczność konstrukcji.

Więźba jętkowa – konstrukcja dachu

Więźba jętkowa, konstrukcja dachu. Więźba jętkowa 1. Krokwie 2. Jętka 3. Wiatrownica 4. Murłata 5. Strop

Więźba jętkowa 1. Krokwie 2. Jętka 3. Wiatrownica 4. Murłata 5. Strop

Konstrukcja jętkowa stosowana jest do dachów o większych wymiarach, a zalecane rozpiętości wynoszą od 6,0 do 9,0 m. Konstrukcję taką często wznosi się w domach z poddaszem użytkowym, ponieważ pozwala ona na uzyskanie odpowiedniego kształtu pomieszczeń przeznaczonych na cele mieszkalne. Konstrukcja jętkowa składa się z krokwi (o długości powyżej 4,5 m) połączonych w kalenicy i opartych na murłatach oraz z jętek, łączących naprzeciwległe krokwie, a tym samym przejmujących siły rozporowe, przez co nadają sztywność konstrukcji.

Należy zwracać uwagę na to, aby jętka spinała krokiew na odpowiedniej wysokości – dolna część nie powinna przekraczać 4,5 m (licząc od murłaty), a górna 2,5 m (licząc od kalenicy). Konstrukcja jętkowa wymaga wzmocnienia w kierunku podłużnym za pomocą wiatrownic lub łat, a wskazana rozpiętość dachu o konstrukcji jętkowej wynosi 9,0 m, dopuszcza się jednak większe wymiary – do 12,0 m. W takim przypadku długość jętek jest tak duża, że należy je podpierać za pomocą jednej lub dwóch płatwi (w zależności od długości jętki) opartych na słupach, kierując się następującą zasadą: jeśli wiązar ma rozpiętość od 7,5 do 9,0 m, wskazana jest jedna płatew oparta na słupie umieszczonym w środku, natomiast przy rozpiętości mieszczącej się w granicach 9,0 – 12,0 m, zaleca się zamontowanie dwóch płatwi opartych na 2 słupach.

Więźba płatwiowo-kleszczowa – konstrukcja dachu

Więźba płatwiowo – kleszczowa, konstrukcja dachu. Rys. 3: Więźba płatwiowo-kleszczowa 1. Wiązary pośrednie 2. Wiązary główne 3. Krokwie 4. Płatew pośrednia 5. Słup 6. Miecz 7. Kleszcze 8. Murłata 9. Płatew stropowa

Rys. 3: Więźba płatwiowo-kleszczowa 1. Wiązary pośrednie 2. Wiązary główne 3. Krokwie 4. Płatew pośrednia 5. Słup 6. Miecz 7. Kleszcze 8. Murłata 9. Płatew stropowa

Więźba płatwiowo-kleszczowa to najbardziej uniwersalny i najczęściej stosowany rodzaj więźby dachowej, którą można wznosić zarówno w dachach jednospadowych, jak i dwuspadowych, płaskich oraz stromych (nawet do około 70 stopni). Rozpiętość dachów, nadających się do zastosowania więźby płatwiowo-kleszczowej sięga aż 16,0 m, jednak zalecana rozpiętość wynosi 9,0–12,0 m. Na najbardziej typową konstrukcję tego typu składają się dwa rodzaje wiązarów: główne i pośrednie. Wiązary główne rozstawione są co 3,0–5,0 m i utworzone z dwóch krokwi opartych na płatwiach, z dwóch słupów i pary kleszczy, obejmujących pozostałe elementy z dwóch stron. Dodatkowe zabezpieczenie w kierunku poprzecznym tworzą zastrzały i miecze, natomiast wiązary pośrednie pozbawione są słupów i kleszczy.

Wyglądem więźba płatwiowo-kleszczowa przypomina konstrukcję jętkowo-płatwiową, jednak wbrew pozorom istnieje zasadnicza różnica w rozkładzie obciążeń, a tym samym w sposobie pracy całego dachu. W przypadku więźby jętkowej wszystkie obciążenia przenoszone są na ściany zewnętrzne budynku, natomiast w dachu z więźbą płatwiowo-kleszczową, znaczną część obciążeń przejmuje strop poddasza (za pośrednictwem ścian stolcowych, składających się ze słupów, płatwi pośrednich i stopowych). Rozwiązanie to jest bezpieczniejsze dla całej konstrukcji dachu, należy jednak pamiętać, aby ścianki stolcowe znajdowały się blisko ścian nośnych budynku, ewentualnie podciągów.

Wiązary kratowe – konstrukcja dachu

Wiązary kratowe - konstrukcja dachu

Wiązary kratowe to konstrukcje charakterystyczne dla dużych hal przemysłowych i obiektów użyteczności publicznej – wystarczy spojrzeć na sufity większości supermarketów pełne stalowych konstrukcji kratowych. Jednak ze względu na liczne zalety drewniane wiązary kratowe stają się coraz popularniejsze w budownictwie jednorodzinnym. Charakteryzują się lekkością, ich wykonanie jest proste i szybkie, a koszt niski. Nie ma też konieczności wznoszenia wewnętrznych ścian nośnych (ze względu na równomierne rozłożenie obciążeń), dzięki czemu wnętrza mogą być swobodnie dzielone na pomieszczenia użytkowe. Wiązary kratowe składają się z pasów górnych, dolnych, słupków i krzyżulców, a pręty zbudowane są z desek bądź bali drewnianych, połączonych za pomocą gwoździ, śrub, kołków, wkrętów lub kleju i najczęściej mają kształt trójkątny lub dwutrapezowy. Konstrukcje te zaleca się w przypadku domów z poddaszem nieużytkowym, z dachami dwuspadowymi o stosunkowo małym kącie nachylenia (15 – 20 stopni), których rozpiętość zwykle przekracza 11,0 m, co stanowi kolejną zaletę wiązarów kratowych – można je stosować do budynków o dużych wymiarach.

4.9/5 - (13 votes)

Data publikacji: 26 marca, 2013

Autor:

4.9/5 - (13 votes)


Komentarze


Udostępnij artykuł

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

  1. orszulak beton
    czwartek, 14 września, 2017

    Fachowo wyjaśnione różne rodzaje dachów. Wyjaśnione zastosowanie. Dobra robota.

  2. Jan
    poniedziałek, 7 września, 2020

    Dach to jeden z najważniejszych elementów każdego budynku. Zatem więźba dachowa odgrywa fundamentalną rolę jako szkielet całego układu. Ten artykuł tłumaczy zasady i warto zapoznać się z info aby mieć choćby mgliste pojęcie dlaczego tak i co jest istotne, Warto zawsze wybrać sprawdzoną ekipę luk kupić gotowe prefabrykaty aby nie mieć obaw co do jakości i trwałości.

Podobne artykuły